به‌گزارش >>خبرگزاری تسنیم از تبریز، در شرق آذربایجان شرقی، در دل شهرستان اهر، جایی که تاریخ و عرفان با هم درآمیخته‌اند، بقعه‌ای باشکوه آرام گرفته است.
بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری، یادگار بزرگ‌مردی از قرن هفتم هجری که هم عارف و هم شاعر بود و این بنای تاریخی، که نمادی از فرهنگ، معنویت و هنر ایرانی-اسلامی به شمار می‌رود، سال‌هاست چشم‌انتظار ثبت جهانی در فهرست یونسکو است؛ انتظاری که هنوز پاسخی درخور نیافته و در لابه‌لای وعده‌ها و بی‌برنامگی‌ها گم شده است.
>>میراثی از دل قرون؛ بقعه‌ای فراتر از یک آرامگاه در قلب قره‌داغ
مجموعه تاریخی شیخ شهاب‌الدین اهری، تنها یک بنای آرامگاهی نیست. این مجموعه عظیم که ساخت اولیه‌اش به دوران ایلخانی برمی‌گردد و در دوره صفویه توسعه یافته، شامل بخش‌هایی چون آرامگاه، خانقاه، مسجد، ایوان بلند، مناره‌ها و چندین غرفه است. از سال 1374 خانقاه آن به موزه ادب و عرفان تبدیل شده است؛ موزه‌ای که عنوان تنها موزه عرفان در ایران را از آن خود کرده است.
وجود دست‌خط‌ها و آثار خطی منتسب به شخصیت‌های برجسته‌ای مانند شیخ بهایی، شاه عباس سوم و ابوالقاسم نباتی در تزیینات مسجد این بقعه، ارزش این مجموعه را از منظر معنوی و هنری دوچندان کرده است.
>>اولین اثر تاریخی قره‌داغ و ثبت ملی زودهنگام
بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری، نخستین اثر تاریخی ثبت‌شده در شهرستان اهر و منطقه قره‌داغ است. این اثر در سال 1311 شمسی به شماره 179 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. بعدها در دهه 40 شمسی، محوطه این مجموعه به بوستان عمومی تبدیل شد و از آن زمان تاکنون، همواره نقش مرکز فرهنگی و گردشگری محلی را ایفا کرده است.
>>توسعه گردشگری؛ فرصت‌سوزی پشت درهای بسته
بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری نه‌تنها یک اثر معماری است، بلکه نقطه اتکایی برای توسعه گردشگری در منطقه قره‌داغ محسوب می‌شود. ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی شهرستان اهر تاکنون مغفول مانده و کارشناسان معتقدند در صورت ثبت جهانی، این منطقه می‌تواند به یکی از مقاصد مهم گردشگری عرفانی و فرهنگی کشور تبدیل شود.
>>بی‌توجهی به ثبت جهانی میراث تاریخی آذربایجان‌شرقی
آذربایجان‌شرقی با تاریخ غنی و آثار تاریخی متعدد خود، یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی ایران به شمار می‌رود. اما در حالی که این استان از داشته‌های تاریخی و فرهنگی بسیاری برخوردار است، همچنان بسیاری از این آثار از روند ثبت جهانی یونسکو جا مانده‌اند و به‌طور مستمر در کشاکش تصمیمات دولتی و بی‌توجهی‌ها گرفتار هستند.
>>چهار اثر در انتظار ثبت جهانی
وحید نواداد، معاون میراث فرهنگی آذربایجان‌شرقی، از تلاش‌ها برای ثبت جهانی چهار اثر مهم این استان در فهرست موقت یونسکو خبر داده است.
>>پیوستن به فهرست موقت؛ گامی کوچک، راهی بزرگ
این آثار شامل مجموعه تاریخی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری، رصدخانه مراغه، مجموعه ربع‌رشیدی و پل‌های تاریخی خداآفرین است که مطالعات اولیه آن‌ها به پایان رسیده و در حال حاضر به لیست موقت فهرست جهانی یونسکو پیوسته‌اند.
با این حال، ثبت این آثار در فهرست جهانی همچنان در مراحل ابتدایی قرار دارد و روند عملیاتی برای تبدیل این آثار به میراث جهانی همچنان به کندی پیش می‌رود.
>>راه پرسنگلاخ ثبت جهانی آثار تاریخی
اگرچه این اقدامات به‌عنوان گام‌هایی مثبت برای ثبت جهانی آثار تاریخی آذربایجان‌شرقی به حساب می‌آیند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که روند ثبت جهانی آثار تاریخی از اوایل دهه 90 آغاز شده اما تاکنون به هیچ نتیجه ملموسی نرسیده است.
ناتوانی در ثبت جهانی میراث تاریخی آذربایجان‌شرقی در سایه بی‌توجهی‌های مداوم به روندهای اجرایی و تصمیمات ناکارآمد در سطح مدیریتی قرار دارد. گویی روندهایی که می‌بایست به سرعت پیش روند، در کشاکش تغییرات مدیریتی، وعده‌ها و سیاست‌های ناهماهنگ به مسلخ فراموشی کشانده شده‌اند.
>>اهمال‌کاری؛ آسیب به تاریخ و تمدن آذربایجان‌شرقی
در این میان، رویکرد کند و بی‌توجه به ثبت جهانی آثار فرهنگی، موجب نگرانی‌هایی جدی در خصوص فرسایش میراث فرهنگی و زوال هویت تاریخی استان شده است. این روند نه تنها به نابودی احتمالی بخش‌هایی از تاریخ و تمدن آذربایجان‌شرقی می‌انجامد، بلکه فرصتی برای استفاده از ظرفیت‌های عظیم گردشگری این آثار در سطح جهانی را از دست می‌دهد.
ثبت جهانی آثار تاریخی می‌تواند دروازه‌ای برای رشد و توسعه گردشگری در منطقه باشد. این در حالی است که هنوز هیچ گامی مؤثر و قابل توجهی برای تحقق این مهم در سطح عملیاتی برداشته نشده است.
>>بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری: در انتظار تحول جهانی
بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری که نه تنها به عنوان یک اثر تاریخی شناخته می‌شود، بلکه به عنوان تنها موزه عرفان ایران نیز اهمیت ویژه‌ای دارد، در حال حاضر با وعده‌های مختلف از سوی مسئولین برای ثبت جهانی روبه‌رو است.
وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کرده که مقدمات ثبت جهانی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری فراهم شده است، اما تحقق این امر نیازمند اجرای دقیق و شفاف اقدامات مرتبط با این بنا است.
>>تأکید بر ضرورت اقدامات فوری
در این میان، مسئولین محلی و کارشناسان میراث فرهنگی بر ضرورت اجرای سریع و مؤثر اقدامات در راستای ثبت جهانی آثار تاریخی تأکید دارند.
صادق احمدی، فرماندار شهرستان اهر نیز در این باره خاطرنشان کرده است که آزادسازی حریم این بقعه و حذف ساختمان‌های ناسازگار با محیط تاریخی از جمله اقداماتی است که باید هرچه سریع‌تر انجام شود تا بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری به عنوان یکی از آثار شاخص تاریخی استان به ثبت جهانی برسد.
همچنین، ایجاد زیرساخت‌های گردشگری و توسعه ظرفیت‌های منطقه می‌تواند تأثیر مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی و نیز رونق اقتصادی محلی داشته باشد.
>>ماجرای حریم؛ گره کور ثبت جهانی
یکی از الزامات اصلی یونسکو برای ثبت جهانی آثار، آزادسازی حریم تاریخی و تعیین دقیق آن است و بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری نیز از این قاعده مستثنا نیست.
رسول خدابخش، فرماندار وقت شهرستان اهر در سال 1400، از صدور مجوز لایه‌نگاری و آغاز فرایند تعیین حریم خبر داده بود؛ فرایندی که باید ظرف 45 روز به نتیجه می‌رسید اما اکنون، با گذشت چهار سال، هنوز هیچ گزارش رسمی از پیشرفت آن ارائه نشده است.
صادق احمدی، فرماندار فعلی شهرستان اهر، نیز اخیراً تأکید کرده که ادامه روند آزادسازی حریم این اثر ضروری است و باید اداراتی که در مجاورت این بقعه مستقر هستند به مکان‌های دیگری منتقل شوند تا چهره تاریخی اثر مخدوش نشود.
>>نابسامانی اجرایی؛ از نبود استراتژی تا سلیقه‌گرایی
یکی از دلایل اصلی ناکامی در ثبت جهانی این اثر، نبود راهبرد شفاف در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی است. اقدامات سلیقه‌ای، نبود برنامه استراتژیک و عدم حمایت کافی دولت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، همگی موجب شده‌اند که نه‌تنها این اثر، بلکه دیگر آثار شاخص استان نیز در مسیر جهانی‌شدن ناکام بمانند.
در همین راستا، فرماندار اهر خواستار تدوین یک طرح جامع گردشگری برای شهرستان اهر شده تا ظرفیت‌های تاریخی و طبیعی منطقه به شکلی هدفمند معرفی و بهره‌برداری شوند.
>>چشم‌انداز روشن در گرو تصمیمات قاطع!
پیش‌نیاز تحقق رؤیای ثبت جهانی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری، عزم جدی مدیران فرهنگی کشور است. نورپردازی مناسب، حذف بناهای ناسازگار با محوطه تاریخی، تأمین اعتبار برای زیرساخت‌های گردشگری و انتقال نهادهای مستقر در حریم بقعه، از جمله اقداماتی است که باید بی‌درنگ صورت گیرد.
همچنین نیاز است مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سطح ملی، نگاه ویژه‌تری به آثار شمال‌غرب کشور داشته باشند و از تمرکزگرایی صرف بر چند نقطه محدود، فاصله بگیرند.
>>میراثی که باید جهانی شود، نه فراموش
در حالی که آذربایجان‌شرقی یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی ایران به شمار می‌رود، میراث تاریخی آن هنوز در مسیر ثبت جهانی با چالش‌های فراوانی مواجه است. روند کند و بی‌توجهی به این آثار، علاوه‌بر تهدیدات بالقوه برای حفظ تاریخ و هویت استان، فرصت‌های اقتصادی و فرهنگی آن را نیز محدود کرده است.
برای حفظ و ترویج این میراث جهانی، نیاز به تصمیم‌گیری‌های شفاف و اقدامات عملی، فارغ از مسائل سیاسی و مدیریتی است. ثبت جهانی آثار آذربایجان‌شرقی نه‌تنها به حفظ هویت فرهنگی و تاریخی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند گامی مؤثر در رشد گردشگری و توسعه اقتصادی این منطقه باشد.
بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری نه‌تنها نماد عرفان و فرهنگ ایرانی است، بلکه ظرفیت بی‌نظیری برای توسعه گردشگری منطقه‌ای، اشتغال‌زایی و احیای هویت تاریخی شمال‌غرب کشور دارد اما این سرمایه ملی، سال‌هاست در حصار بی‌برنامگی و سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، محصور مانده است.
>>مطالبه‌ای فراتر از شهرستان؛ خواسته‌ای ملی
اکنون ثبت جهانی این اثر، نه فقط مطالبه مردم اهر بلکه خواسته‌ای ملی است؛ مطالبه‌ای که تحقق آن، تنها با اراده‌ای جدی، برنامه‌ای روشن و همگرایی دستگاه‌های ذی‌ربط ممکن خواهد شد.
باید باور کرد که حفاظت از تاریخ، نه یک انتخاب، بلکه وظیفه‌ای ملی برای ساخت آینده‌ای متمدن و افتخارآمیز است.
انتهای پیام/