به گزارش خبرنگار فضا و نجوم >>خبرگزاری تسنیم، افزایش شتاب‌زده ساخت‌وسازهای غیرمجاز، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی به مسکونی و نبود نقشه در هزاران نقطه کشور، شهرداری‌ها و نهادهای مسئول را به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین ماهواره‌ای سوق داده است.
از فراز تهران، جایی که چشم ماهواره‌ها هر 30 روز یک بار شاهد رویش ساختمان‌هایی جدید در دل زمین‌های کشاورزی‌اند، روایت آغاز می‌شود. تصاویری که با زاویه‌ای متفاوت ثبت شده‌اند، فضایی مانند استودیو فراهم می‌کنند تا بتوان با استفاده از نرم‌افزارها و الگوریتم‌های تخصصی، مدل‌های سه‌بعدی از زمین تهیه کرد. این فناوری برای همه باندهای طیفی کاربرد یکسان دارد و یکی از اهداف اصلی مأموریت ماهواره «خیام» نیز، همین شناسایی تغییرات کاربری اراضی در مقیاس ملی است.
یکی از کاربردهای ماهواره خیام، شناسایی تغییرات کاربری است به عنوان مثال تغییر کاربری زمین در یک کیلومتر مربع در محدوده ماهدشت تهران را تصویربرداری کرده است.
براساس تصاویر دریافتی، پوشش گیاهی مناطق و نحوه استفاده از زمین‌ها قابل رصد است. دسته‌بندی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که برخی از کاربری‌های سطح زمین، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای، طی یک بازه زمانی به‌سمت سکونتگاه‌ها یا باغات تغییر یافته‌اند. بخشی از این اطلاعات، با تلفیق تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های میدانی مربوط به سال 1403 به‌دست آمده است و به وضوح روند تبدیل اراضی کشاورزی به کاربری‌های دیگر را در محدوده تهران نشان می‌دهد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که حجم این تغییرات به‌ویژه در مناطق اطراف تهران، نگران‌کننده است. بسیاری از این املاک سند رسمی ندارند و صرفاً به‌صورت قولنامه‌ای معامله شده‌اند. این مسئله، بار سنگینی بر دوش سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و قوه قضائیه گذاشته است که طی سالیان گذشته درگیر پرونده‌های مرتبط با شناسایی و برخورد با تغییرات غیرمجاز کاربری اراضی بوده‌اند.
برپایه اعلام سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، در هر بازه 30 روزه امکان دارد یک ساختمان جدید در سطح شهر ساخته شود. اما به‌دلیل محدودیت‌های موجود، رصد میدانی ساخت‌وسازها به‌طور کامل انجام نمی‌گیرد. در نتیجه، فناوری‌های ماهواره‌ای به‌عنوان ابزاری جایگزین وارد میدان شده‌اند. این ابزارها می‌توانند به شهرداری‌ها و حتی استانداری‌ها در حوزه سیاست‌گذاری و مدیریت ساخت‌وسازهای خارج از ضابطه کمک کنند.
در مناطق جنوبی تهران نیز، به‌دلیل گستردگی و دشواری‌های رصد میدانی، استفاده از تصاویر ماهواره‌ای راه‌حل پیشنهادی کارشناسان است. شهرداری‌ها می‌توانند از طریق این تصاویر، وضعیت اراضی کشاورزی را پایش کنند.
پروژه بعدی که ماهواره خیام در آن ورود کرد و موفق شد کمک شایانی در آن حوزه انجام دهد پروژه "جی‌نف" پست بوده که برای تهیه پارسل‌مپ‌هایی است که مورد نیاز شرکت پست است که با دقت مکانی 2 متر تهیه شده است که تمام ساختمان‌هایی که دارای عرصه و عیان است به همراه زمین‌های کشاورزی مشخص می‌شوند و قرار است به همه واحدها، کدپستی ارائه شود چرا که در کشور بیش از 4200 شهر و روستا است وجود دارد که هنوز فاقد نقشه رسمی هستند و بهترین راه برای تهیه این نقشه‌ها، بهره‌گیری از توان ماهواره‌ای است.
با توجه به باندهای مختلف ماهواره خیام، این ماهواره می‌تواند در شناسایی پوشش‌های گیاهی مختلف به ما کمک کند. در زمینه کشاورزی دقیق هم برای شناسایی مرزهای کشاورزی به کار می‌رود. همچنین ماهواره خیام برای مدیریت منابع آبی کشور نیز کاربرد دارد.
همکاری میان سازمان‌ها، شهرداری‌ها و شرکت‌های متخصص در حوزه فناوری‌های فضایی، می‌تواند راهگشای چالش‌های فعلی در حوزه شناسایی و مدیریت تغییرات کاربری اراضی باشد. امید است با توسعه این همکاری‌ها، ابزارهای دقیق‌تری برای رصد پوشش گیاهی، کاربری زمین و ساخت‌وسازهای شهری فراهم شود.
انتهای پیام/