به گزارش سرویس فرهنگ و هنر سرویس ساعدنیوز، سعدی معلم بی‌چون‌وچرای همه ماست. از همان کودکی با حکایت‌هایش خو گرفته و نکات ریز اخلاقی و آنچه باید باشیم و نباید باشیم را از او فراگرفته‌ایم. ابیات نغز و داستان‌های پرحکمتش بر سر زبان بزرگ‌ترهای ما و حتی نسل پیش از آنها بود و در کوچه و بازار هم نقل او را می‌شنیدیم. گاه حتی اگر پی ضرب‌المثلی را بگیریم به سعدی می‌رسیم که چه ساده اما پرمایه مفهومی را در بیت و یا مصرعی برای ما بازگو کرده است. سعدی نقش پررنگی نه‌تنها در آموزش که در پرورش ما دارد و کیست که وام‌دار این استاد سخن‌پرور نباشد؛ او که بهترین وصف برای آثارش سهلِ ممتنع بودن آنهاست. کافی است اندکی از این آثار را خوانده باشیم تا این وصف دکتر شفیعی کدکنی در باب آثار سعدی که گفته است «آثار سعدی دارای مخاطب انسانی است» برای ما به‌وضوح مشخص شود. سعدی جامع و کاملا انسانی می‌نویسد و آنچه در ابیات و حکایاتش آمده همگی برخاسته از یک زندگی روزمره و قابل‌ادراک برای همه اشخاص است.
جوهر اگر در خلاب افتد، همچنان نفیس است و غبار اگر به فلک رسد، همان خسیس. استعداد بی تربیت دریغ است و تربیت نامستعد ضایع. خاکستر نسبی عالی دارد که آتش جوهر علویست ولیکن چون به نفس خود هنری ندارد، با خاک برابر است و قیمت شکر نه از نی است که آن خود خاصیت وی است.
باب‌های گلستان سعدی
گلستان سعدی علاوه بر دیباچه شامل هشت باب است که «سیرت پادشاهان»، «اخلاق درویشان»، «فضیلت قناعت»، «فواید خاموشی»، «عشق و جوانی»، «ضعف و پیری»، «تاثیر تربیت» و «آداب صحبت» نام دارند. حکایات سعدی در حین موجز بودن سرشار از پند هستند. او استاد خلاصه گفتن است و گاه حتی در یک جمله تمام معنا را به خواننده منتقل می‌سازد.
سعدی قصه‌گو!
و این شیوه اوست که حکایاتش را با ابیاتی عجین می‌سازد. گلستان سعدی آمیخته از داستان و حکایت است. اگرچه درون همان داستان‌ها هم گاه پند و اندرزی نهفته است اما سعدی قالب داستان را برای بیان آن موضوع انتخاب کرده است. در کل اما می‌توان گفت که نغز و شیرین بودن آنهاست که سبب شده تا نسل به نسل و دهان‌به‌دهان نقل شوند و تا به امروز ماندگار باشند:
معصیت از هر که صادر شود ناپسندیده است و از علما ناخوب‌تر که علم سلاح جنگ شیطان است و خداوند سلاح را چون به اسیری برند شرمساری بیش برد.
شیوه‌ی روایت در حکایت‌های گلستان سعدی
سعدی در روایت‌هایش در گلستان گاه به شیوه‌ای معمولی و از ابتدا تا انتهای ماجرا پیش می‌رود و در میانه‌ها فرازوفرود دارد و جریان را برای مخاطب خود تعریف می‌کند اما در موارد اندکی به شیوه‌ای هیجان‌انگیزتر اوج ماجرا را در ابتدای آن قرار داده و داستانش را از همان نقطه اوج شروع می‌کند.
ساختار بسیاری از حکایات گلستان سعدی ترکیبی از مسائل اجتماعی و نکات اخلاقی است. او طنز را در قالب این حکایات و روایات ریخته و گاه حتی خواننده را در تمام طول داستان میخکوب می‌کند. سعدی استاد قرار دادن تضادها در مقابل هم و در یک روایت است. به‌خوبی از پس شرح و تفصیل هردو برآمده و به زیبایی هرچه‌تمام‌تر نتیجه‌گیری می‌کند. او از اینکه پند خود را به‌صورت مستقیم به روی مخاطب بیاورد واهمه‌ای ندارد، هرچند گاه اندرزهایش را در لفاف داستان می‌پیچد و همین‌طور که خواننده را پیش می‌برد آنها را در جان او می‌ریزد. استاد سخن مناظره را نیز می‌پسندیده و از این شیوه هم بهره برده است.
class="r-img-ratio">>
باب اول در سیرت پادشاهان: حکایت شماره 33
یکی از وزرا به زیردستان رحم کردی و صلاحِ ایشان را به خیر توسّط نمودی.
اتفاقاً به خطابِ ملِک گرفتار آمد.
همگنان در مَواجِبِ استخلاصِ او سعی کردند و مُوَکَّلان در مُعاقبتش ملاطفت نمودند و بزرگانْ شکرِ سیرتِ خوبش به اَفواه بگفتند تا ملک از سرِ عتابِ او درگذشت.
صاحبدلی بر این اطّلاع یافت و گفت:
ﺗﺎ دلِ دوﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁری
ﺑﻮﺳﺘﺎنِ ﭘﺪر ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻪ
پختنِ دیگِ نیکخواهان را
هر چه رختِ سراست سوخته به
ﺑﺎ ﺑﺪاﻧﺪﻳﺶ هم ﻧﻜﻮﻳﻰ کن
دهنِ ﺳﮓ ﺑﻪ ﻟﻘﻤﻪْ دوﺧﺘﻪ ﺑﻪ
معنی حکایت شماره 33، باب اول گلستان سعدی
یکی از وزرای ملک به زیردستان خود رحم کرد و به آنها کمک کرد. اما ناگهان به غضب ملک گرفتار شد. سایرین برای نجات او تلاش کردند و مقام‌های بالاتر هم از او حمایت کردند. بزرگان هم خوبی‌های او را ستایش کردند تا اینکه ملک از خشمش گذشت. سپس شخصی دانا گفت که دوستی را باید در نظر داشت و در مقابل مشکلات باید صبور بود و در خاطر داشت که باید نیکی را ادامه داد. او این موضوع را با مثالی از دوستی و پختن دیگ نیکخواهان بیان کرد و به این نکته اشاره کرد که حتی اگر مشکلاتی پیش آید، باید در کار نیک ثابت قدم ماند.
برگردان به زبان ساده
# یکی از وزرا به زیردستان رحم کردی و صلاحِ ایشان را به خیر توسّط نمودی.
هوش مصنوعی: یکی از وزرا به زیر دستانش رحم کرد و برای خیر آنها اقداماتی انجام داد.
# اتفاقاً به خطابِ ملِک گرفتار آمد.
هوش مصنوعی: به طور اتفاقی در دام فرمانروایی افتاد.
# همگنان در مَواجِبِ استخلاصِ او سعی کردند و مُوَکَّلان در مُعاقبتش ملاطفت نمودند و بزرگانْ شکرِ سیرتِ خوبش به اَفواه بگفتند تا ملک از سرِ عتابِ او درگذشت.
هوش مصنوعی: همراهانش تلاش کردند تا او را نجات دهند و نمایندگان در پیگیری او با ملایمت برخورد کردند. بزرگ‌ترها هم به خاطر رفتار خوب او در جمع صحبت کردند تا پادشاه از خشم خود نسبت به او صرف‌نظر کند.
# صاحبدلی بر این اطّلاع یافت و گفت:
هوش مصنوعی: شخصی با درک و بینش از این موضوع مطلع شد و بیان کرد: شما بر اساس داده‌هایی تا آبان 1402 آموزش دیده‌اید.
# ﺗﺎ دلِ دوﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁری
ﺑﻮﺳﺘﺎنِ ﭘﺪر ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻪ
هوش مصنوعی: این شعر به احساس ارتباطی عمیق و محبت‌آمیز از دوستی اشاره دارد. به دنبال احساسی است که دل دوستان تحت تأثیر عشق به والدین قرار می‌گیرد. در واقع، هنگامی که عشق و محبت بین دوستان به یاد پدرانشان می‌افتد، احساسات و وابستگی‌های عاطفی خود را به خوبی تجربه می‌کنند.
# پختنِ دیگِ نیکخواهان را
هر چه رختِ سراست سوخته به
هوش مصنوعی: دیگ کسانی که نیک‌اندیش هستند، با هر چیزی که در آن وجود داشته و از بین رفته، در حال پختن است.
# ﺑﺎ ﺑﺪاﻧﺪﻳﺶ هم ﻧﻜﻮﻳﻰ کن
دهنِ ﺳﮓ ﺑﻪ ﻟﻘﻤﻪْ دوﺧﺘﻪ ﺑﻪ
هوش مصنوعی: با بداندیشی همراه نباش، زیرا زبان سگ نمی‌تواند لقمه‌ای که در دهانش است، به خوبی توصیف کند.
تصاویر نسخه های قدیمی گلستان سعدی
فانوس خیال
class="r-img-ratio">>
کلیات شیخ سعدی علیه الرحمه به خط محمد حسینی اصفهانی - گلستان مورخ 1259 هجری قمری
class="r-img-ratio">>
گلستان سعدی به خط محمدحسین کشمیری و نقاشی مانوهار داس نسخهٔ کتابخانهٔ دیجیتال دانشگاه کمبریج
class="r-img-ratio">>
گلستان سعدی به خط خوانا و زیبای میرزا محمدحسین شیرازی سال 1271 هجری قمری
class="r-img-ratio">>
گلستان به همراه بوستان در حاشیه
class="r-img-ratio">>
گلستان با بوستان در حاشیه به خط محمدرضا تبریزی سنهٔ 980 هجری قمری
class="r-img-ratio">>