به گزارش سرویس فرهنگ و هنر ساعد نیوز، شعر "دی بلال" یک ترانه‌ی فولکلور لری است و شاعر مشخصی ندارد. این شعر توسط هنرمندان مختلفی اجرا شده است که یکی از معروف‌ترین آنها کوروش اسدپور است.
در واقع، "دی بلال" یک ترانه‌ی محلی است که از دل فرهنگ و زبان لری برخاسته و به دلیل زیبایی و احساسات عمیقی که در آن وجود دارد، به طور گسترده‌ای توسط مردم شناخته شده و اجرا می‌شود .
معنای دی بلال در ایل بختیاری
بلال دختری زیبای و چشم سبز و بالا بلند دستمایه ابیات تغزلی قرار گرفته است. لفظ«بلال بلال»و«دی بلال» که دی بلال سنتی و قدمت بیشتری دارد.
دِی: دختر و بَ یعنی بهترین و لال در معنی زیبای لاله وش می باشد:
«دی بلال رَه سرِ اَو خُوسو وُ تیلِه گرگس اَفتو زِی من کَچه س،مَه زی به بُرْگِس»
در این بیت وصف زنی زیبا را می کند که به معنی مفهومی دی بلال نزدیک تر است.
دی به تلفظ دَدِی یا دَدُو در معنی خواهر و دی بلال خواهر لال معنی می دهد. «لال بهیگ»عروسک لال و گنگ کودکان را معنی دهد.
شاید دی پلال بوده که به علت دشواری تلفظ«پ» به مرور زمان به «ب»بدل شده است و در اینجا معنی دختر گیسو بلند را می دهد. «ب» در معنی بی بی که جلو نام دختران اگر بیاید دی بلال را بی وی لاله هم می شود معنا کرد!
(یا دی بلال در معنی ضمنی بوسیله شخصی به نام بلال سروده شده است یا دی بلال در معنی ضمنی ای خواهر بنال است)
در یک معنی دیگر دی بلال نوعی شعر پر سوز و گداز و نوعی فراق خوانی که شاید تکرار دی( در معنی مادر) باشد؛ ای مادر از غم فراق سوختم .
در بلال خوانی های ایل شکل زبان؛ صنایع معنوی و لفظی،زیبا شناسی تصویری که با نشانه گذاری های معنایی نمود پیدا کرده است:
چِه خُوِه مال بار کنِه بالِ اآوِ سُور دَسِ گُل مِنِ دَسُم بُو چِشم حَسیِد
کُور(چه روزه خوبی که مال در کنار آب شور بار اندازد؛دست یار در دستم و چشم حسودان کور باشد)
بَلال بَلال های بَلال لَو بَرگِ بِیدِی اُمدُم کِه بِینُمِت دِیدُم نَبِیدِی
(ای یار و معشوق زیبا با لب های نازک؛آمده بودم که ببینمت اما تو نبودی)
دی بلال جزء ادبیات تراژیک و دراماتیک و زمینه ای برای زبان شناسی ایلی است. صنعت ادبی به کار رفته در دی بلال بیشتر تشبیه و کنایه است.
دی بلال دی بلال، آخی بلال بلال ای وای، بلاله رش بین دیرا دیر دیرا دیر، دیرا دیر آخی سیلم مکن ای گل، دلمه مکن خین ،(وای دلمه مکن خین) بی کسم بی دل آخی، بی همدرنگم، بی وفا کافر، آخی ، نکرده بنگم، آرمون داشتم بیای، دس وه دلم کاشکی، بنی، کافر دله، دی نکن خین به دلم، ای دودره ول کنم ، دلم، سنگین دله مو ،نصف دله انجید و ره، از نو نمک پاشید و ره، زجر مونه فهمید و ره، دیدی چطو خندید و ره، ای بی بفا کافردله، تش من دلش اوفتا، عاشق کشی بد رسمیه، حیفه ز تو ای وا دی بلال آخی بلال بلال ای گل، گل بختیاری، تون خدا (تون خدا آخی) رحمی بیار، ای گل بیو وادیاری (وای بیو وادیاری)، بخت بد (آخی) طالع سیاه (آخی) بی همدرنگم ، بی وفا بی وفا (آخی) ،کافردلم (آخی) نکرده بنگم، دی بلال آخی بلال بلال آخی ،بلاله یارم، ایل به وار آخی، ، مال به گدار آخی ، بیو وادیارم (وای بیو وادیارم)
دی بلال سرود ملی لرها
میتوان لغت «دی بلال» را مترادف با «معشوقه» خواند. آهنگ و تصنیف دی بلال , چنان بین بختیاری ها, مشهور و زبانزد بوده است که" ژان پیر دیگارد" مردمشناس فرانسوی , آن را به شوخی " مارش ملی بختیاری ها " خوانده است !
اما درست تر آنکه این تصنیف و آهنگ را" مارش ملی همه ﻟُﺮهای جنوبی" بخوانیم چرا که از کرانه های خلیج همیشه فارس؛ بینﻟُﺮهای لیراوی و گناوه و لرهای ممسنی و بویراحمد تا ازنا و الیگودرز بینﻟُﺮهای بختیاری ها, این میراث بین همه لرها مشترک است ! دی بلال , عاشقانه ترین منظومه لری در بین ﻟُﺮهای جنوبی و لرستان جنوبی است که روایت عشق و هجران و فراغ عشاق جوان است .
تعداد ابیات این منظومه نامعلوم است و هرکس پارچه ایی از اشعار را از حفظ است . دی بلال , سمبل معشوقی افسانه ای است. آنچنانکه گاه در این ابیات, دی بلال, دختر زیبا رویی وصف می شود که همه جوانان قبایل دل در گرو عشق او بسته اند .
دی بلال ، مینا دوخال ، مال وند به بندار تیر بکو ، جاهل بگر ,، چی لک چندار
(دی بلال ! با سربند خالدار! ایل در سراشیبی کوه خیمه زده است بیا و انتخاب کن ! جوانی را که قامتی چون شاخه چنار دارد !)
و گاه در هیأت سارا زنی (زن جاافتاده ) , بیوه سار , شوی ازدست داده , اما زیبا و دلربا ظاهر می شود !
دی بلال , ره سر او خوس تیله گرگس افتو زی من چکلس مه زی وه برگس
(دی بلال , رهسپار چشمه آب است در حالی که توله گرگش( فرزند نورس پسرش ) را همراه داشت آفتاب بر موهای پیشانی اش می تابید و ماه بر ابروهایش سایه انداخته بود ! ) لال متداول نیست . حقیقت آنکه" بیلال ", نام دخترانه لری است که در بین بختیاری ها تا چندی پیش رایج بوده است .
معنی دی بلال چیست؟؟؟
"دی " که گویا لقب است گونه ایی اختصار شده از کلمه " دده " و ددو" به معنی خواهر است . آمدن این لقب بر سر نام دختران به مفهوم تحبیب و عزیز شمردن او و برسر نام زنان به جهت احترام و حرمت آنهاست . " دی " اما در لهجه جنوبی لری بختیاری و در لری بویراحمد و ممسنی نه به معنی خواهر که به معنی مادر و شکلی دیگر از واژه" دا" است . "بی " تخفیف و مختصر شده " بی وی " یعنی بانو , خاتون و مقصود زنان خوانین و دختران بزرگان است . برای احترام به خانم , جلوی نام آنها بکار برده می شود مثل: بی ناز , بی گل , بی لال...
"لال " در زبان لری دارای چند مفهوم است . یکی به مفهوم" هموار , صاف و صیقلی , یکدست , یکسان , " است . مثلا : تله لال : یعنی صخره صاف .
لالی یعنی همواری, زمین مسطح (نام دشت لالی در شمال مسجدسلیمان از آن گرفته شده است ). لال , مفهومی دیگر نیز دارد که به معنی عروس و عروسک است که واژه کهن لری بوده که هم اکنون منسوخ شده است . "لال " و صورت های دیگرش" لیل" و" لول " و همینطور صورت قدیمی ترش در یک نسخه نامه لری قدیمی از قرن یازدهم منتسب به سعدی شیرازی که در زیر این واژه, کاتب نامه لری , معنی اش را به فارسی "همسر "نوشته در حقیقت همان " لیل " در ﻟُﺮی لکی به معنی همسر و یار است. لال در لری کهن بختیاری به معنی عروس است همچنانکه اشعار عروسی را , اشعار" دوالالی" یعنی اشعار درباره دوا (داماد) و لال (عروس ) ) می گویند. در منطقه چارمال به این اشعار "دوما لیلی " می گویند . در لری ممسنی "لیلی" به معنی عروسک است . در لری بختیاری نیز به عروسک بازی کردن " لال بهیگ" کردن می گویند که هم واژه کهن تر لری لال (عروس , عروسک , همسر. یار) در آن هست و هم واژه نوتر " بهیگ" که باز به معنی عروس است .
با این تفسیر می توان گفت که بلال در اساس بیلال، بی وی لال بوده یعنی بی عروس یا بی بی عروس یا خانم عروس که مقصود و منظور دختری بوده که از فرط زیبایی به عروسک مانند بوده است . *سبک و شیوه دی بلال خوانی , بین بویراحمدی ها , بختیاری ها , کهگیلویه ایی و ممسنی ها متفاوت است .