به گزارش سرویس دین و مذهب پایگاه خبری ساعدنیوز، در دین مبین اسلام، طهارت و پاکیزگی شرط لازم برای انجام بسیاری از عبادات کلیدی مانند نماز، روزه و طواف خانه خداست. غسل یکی از مهم‌ترین راه‌های کسب طهارت معنوی و جسمی است که در موارد خاصی بر مسلمانان واجب می‌شود. برای بانوان، علاوه بر غسل‌های مشترک با مردان، غسل‌های واجبی وجود دارد که به شرایط بیولوژیکی و وظایف شرعی ایشان اختصاص دارد.
غسل چیست و چگونه انجام می‌شود؟
غسل در لغت به معنای شستن است و در اصطلاح فقهی، به شستشوی تمام بدن با کیفیت و ترتیب خاص و با نیت قربت به خداوند اطلاق می‌شود. تمامی غسل‌های واجب (به جز غسل میت) به دو روش اصلی قابل انجام هستند:
غسل ترتیبی: در این روش، پس از نیت، ابتدا تمام سر و گردن شسته می‌شود، سپس سمت راست بدن و در آخر سمت چپ بدن. در شستن هر قسمت باید دقت شود که هیچ جزئی خشک باقی نماند.
غسل ارتماسی: در این روش، پس از نیت، تمام بدن به یکباره در آب فرو برده می‌شود، به طوری که آب به همه جای بدن برسد (مانند پریدن در استخر).
نیت، یعنی قصد انجام غسل برای اطاعت از فرمان خداوند، رکن اصلی و شرط صحت تمام غسل‌ها است و نیازی به بر زبان آوردن آن نیست.
انواع غسل‌های واجب مخصوص بانوان
غسل‌های واجب برای بانوان به دو دسته تقسیم می‌شوند: غسل‌های مشترک با مردان و غسل‌های اختصاصی. در این بخش به تفصیل غسل‌های اختصاصی و غسل جنابت که مشترک اما برای بانوان دارای احکام ویژه‌ای است را شرح می‌دهیم.
1. غسل حیض (پریود)
خونی که زن معمولاً در هر ماه به مدت چند روز می‌بیند، خون حیض نام دارد. پس از پایان دوره قاعدگی و پاک شدن کامل، برای انجام عبادات، غسل حیض بر زن واجب می‌شود.
زمان وجوب: پس از قطع شدن کامل خونریزی. برای اطمینان از اتمام خونریزی، زن باید خود را وارسی کند (استبرا).
نحوه انجام: مانند سایر غسل‌ها به صورت ترتیبی یا ارتماسی با نیت "غسل حیض انجام می‌دهم قربه الی الله" انجام می‌شود.
احکام مهم:
در ایام حیض، انجام کارهایی مانند نماز، روزه، توقف در مسجد، لمس خط قرآن و نام خداوند حرام است.
بسیاری از مراجع تقلید معتقدند غسل حیض به تنهایی کفایت از وضو نمی‌کند و برای نماز باید وضو نیز گرفته شود. (در این مورد به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کنید).
2. غسل نفاس (خونریزی پس از زایمان)
خونی که از زمان به دنیا آمدن اولین جزء فرزند (یا سقط جنین دارای روح) از رحم زن خارج می‌شود، خون نفاس است. این خونریزی حداکثر تا ده روز ادامه می‌یابد.
زمان وجوب: پس از پایان ده روز یا هر زمان که خونریزی در این بازه ده روزه قطع شود.
نحوه انجام: به صورت ترتیبی یا ارتماسی با نیت "غسل نفاس انجام می‌دهم قربه الی الله" صورت می‌گیرد.
احکام مهم:
احکام زن نفساء (زنی که در حال نفاس است) در حرام بودن عبادات، مانند زن حائض است.
اگر خونریزی از ده روز بگذرد، مقداری که در ایام عادت حیض زن بوده، نفاس و باقی استحاضه محسوب می‌شود. (احکام آن در بخش بعدی می‌آید).
مانند غسل حیض، در مورد کفایت از وضو، اختلاف نظر بین مراجع وجود دارد.
3. غسل استحاضه
هر خونی غیر از حیض، نفاس و خون زخم و دمل که از رحم زن خارج شود، خون استحاضه است. این خون معمولاً زرد رنگ، سرد و بدون فشار و سوزش است. استحاضه بر سه نوع است و هرکدام احکام طهارت مخصوص به خود را دارند:
استحاضه قلیله (کم): خون فقط روی پنبه‌ای که زن داخل مجرا قرار می‌دهد، آلوده می‌کند و در آن نفوذ نمی‌کند.
حکم: برای هر نماز باید وضو گرفته شود و بنابر احتیاط واجب، پنبه تعویض یا تطهیر گردد. غسل واجب ندارد.
استحاضه متوسطه (متوسط): خون در پنبه نفوذ می‌کند اما از آن به دستمال و لباس سرایت نمی‌کند.
حکم: زن باید روزی یک بار غسل کند (بنابر احتیاط واجب قبل از نماز صبح). برای سایر نمازها در طول روز باید وضو بگیرد.
استحاضه کثیره (زیاد): خون از پنبه عبور کرده و به دستمال و لباس می‌رسد.
حکم: برای هر نماز (ظهر و عصر با هم، مغرب و عشا با هم، و صبح به تنهایی) یک غسل جداگانه واجب است. یعنی در مجموع سه غسل در روز. البته برخی مراجع جمع بین دو نماز با یک غسل را کافی می‌دانند.
نحوه انجام غسل استحاضه: با نیت "غسل استحاضه انجام می‌دهم قربه الی الله" به یکی از دو روش ترتیبی یا ارتماسی انجام می‌شود.
4. غسل جنابت
جنابت حالتی است که پس از آمیزش جنسی یا خروج منی (در خواب یا بیداری) برای زن و مرد حاصل می‌شود.
زمان وجوب: پس از تحقق جنابت، برای انجام عبادات واجب.
نحوه انجام: با نیت "غسل جنابت انجام می‌دهم قربه الی الله" به صورت ترتیبی یا ارتماسی.
احکام مهم برای بانوان:
اگر زن پس از نزدیکی بلافاصله غسل کند و بعد از غسل، رطوبتی از او خارج شود که نداند منی است یا نه، اگر قبل از غسل ادرار نکرده باشد، آن رطوبت حکم منی را دارد و باید دوباره غسل کند.
غسل جنابت به اتفاق تمام مراجع تقلید، کفایت از وضو می‌کند و پس از آن نباید برای نماز وضو گرفت.
5. غسل مسّ میّت (لمس بدن مرده)
اگر کسی بدن انسان مرده‌ای را که سرد شده و هنوز غسل داده نشده، لمس کند، باید غسل مس میت انجام دهد.
زمان وجوب: پس از لمس میت با شرایط ذکر شده.
نحوه انجام: با نیت "غسل مس میت انجام می‌دهم قربه الی الله" به روش ترتیبی یا ارتماسی.
احکام مهم:
این غسل برای انجام عبادات شرط است، اما توقف در مسجد یا نزدیکی با همسر را حرام نمی‌کند.
در مورد کفایت این غسل از وضو، بین مراجع اختلاف نظر وجود دارد. (مثلاً آیت الله سیستانی آن را کافی می‌دانند اما بسیاری از مراجع دیگر خیر).
کلام آخر
آگاهی از احکام طهارت، به‌ویژه غسل‌های واجب، برای هر بانوی مسلمانی ضروری است تا بتواند با اطمینان خاطر به انجام وظایف دینی خود بپردازد. این مقاله تلاش کرد تا با زبانی ساده و روان و با استناد به منابع فقهی، راهنمای کاملی را ارائه دهد. با این حال، همواره توصیه می‌شود برای اطلاع از جزئیات دقیق‌تر و مسائل خاص، به رساله توضیح المسائل مرجع تقلید خود مراجعه فرمایید.