به گزارش سرویس تاریخ ساعدنیوز، از میان تمام نشانه‌های پادشاهی، تاج شاید باشکوه‌ترین و نمادین‌ترین آن‌ها باشد؛ جسمی از طلا، جواهر و قدرت. در تاریخ ایران، تاج‌های سلطنتی نه‌فقط ابزار تشریفات، بلکه جلوه‌هایی از هنر، سیاست و هویت ملی بوده‌اند. در ادامه، با نگاهی تصویری و مستند، به تاج‌هایی می‌پردازیم که بر سر شاهان ایرانی نشسته‌اند.
تاج کیانی
یکی از چشم‌گیرترین اشیایی که هنگام بازدید از تالار خزانه توجه شما را جلب می‌کند، تاج باشکوه کیانی است؛ تاجی پُر زرق‌وبرق که در سال 1212 هجری قمری (1177 خورشیدی) به فرمان فتحعلی‌شاه ساخته شد و بعدها شاهان دیگر قاجار نیز از آن استفاده کردند. این تاج، برای نخستین‌بار پس از سقوط ساسانیان، با الهام از فرم تاج‌های آن دوره طراحی و با سنگ‌های قیمتی مانند الماس، زمرد، یاقوت و مروارید تزئین شد. جقه‌ها و کنگره‌های متنوعی نیز به زیبایی آن افزوده‌اند. ارتفاع تاج (بدون احتساب جقه‌ها) 32 و عرض آن 19/5 سانتی‌متر است. رضاشاه، به‌دلیل بی‌علاقگی به استفاده از تاج قاجاریان، دستور داد این اثر برای همیشه به خزانه جواهرات منتقل شود.
class="r-img-ratio">>
تاج پهلوی
از شاخص‌ترین تاج‌های موجود در خزانه جواهرات ملی ایران، تاج پهلوی است؛ تاجی که به دستور رضاشاه و برای مراسم تاج‌گذاری او در سال 1304 خورشیدی ساخته شد و بعدها در تاج‌گذاری محمدرضاشاه نیز مورد استفاده قرار گرفت. این تاج توسط گروهی از ماهرترین جواهرسازان ایرانی ساخته شد.
بدنه تاج از طلا و نقره تهیه شده و با سنگ‌های قیمتی نظیر الماس‌های برلیان، زمردهای درشت، یاقوت کبود و مروارید تزئین شده است. کلاه داخلی آن از مخمل قرمز ساخته شده و در بالای قبه تاج، زمردی بزرگ قرار دارد. در چهار طرف تاج، کنگره‌هایی پلکانی به سبک تاج‌های شاهان ساسانی دیده می‌شود و در بخش جلویی آن، الماس زرد درشتی با شعاع‌هایی از جنس الماس، شکلی خورشیدگونه ایجاد کرده است.
در مجموع، تاج پهلوی شامل 3380 قطعه الماس، 5 زمرد، 2 یاقوت کبود و 368 حبه مروارید است. وزن کلی آن، همراه با کلاه مخملی داخلی، به 444 مثقال یا معادل 2 کیلو و 80 گرم می‌رسد.
class="r-img-ratio">>
نیمتاج نورالعین
نیمتاج نورالعین، یکی از باشکوه‌ترین جواهرات موجود در خزانه ملی ایران، برای فرح پهلوی، همسر سوم محمدرضاشاه ساخته شد. این نیمتاج اثر هنرمندانه‌ی جواهرساز نام‌آشنای نیویورکی، هری وینستون است و در سال 1338 خورشیدی، در مراسم ازدواج فرح دیبا بر سر او قرار گرفت. در بالای این نیمتاج، الماس صورتی نایابی می‌درخشد که گفته می‌شود بخشی از الماس افسانه‌ای "دریای نور" بوده است. پایه نیمتاج از پلاتین ساخته شده و با ترکیبی از الماس‌های سفید، زرد و صورتی تزئین شده است.
ماجرای جالبی که درباره این نیمتاج نقل می‌شود، به سال 1344 بازمی‌گردد؛ زمانی که گروهی از دانشمندان کانادایی در حال بررسی جواهرات ملی ایران بودند. آن‌ها در منابع تاریخی، به نوشته‌های ژان باتیست تاورنیه، سیاح و جواهرشناس فرانسوی قرن هفدهم برخوردند. تاورنیه در سال 1642 میلادی به الماسی صورتی‌رنگ با وزن 242 قیراط اشاره کرده بود که آن را در شرق دیده و با عنوان «الماس یا لوح بزرگ جواهرنشان» (Grand Table Diamanté) معرفی کرده بود. این شباهت‌ها باعث شد پژوهشگران به بررسی دقیق‌تری از دو الماس نورالعین و دریای نور بپردازند. نتیجه تحقیق آن‌ها نشان داد که این دو گوهر در اصل بخشی از یک الماس واحد بوده‌اند که در دوره‌ای به دو قطعه تقسیم شده‌اند؛ قطعه بزرگ‌تر به نام دریای نور و قطعه کوچک‌تر با نام نورالعین شناخته می‌شود.
class="r-img-ratio">>
تاج شهبانو
یکی دیگر از تاج‌های شاخص خزانه جواهرات ملی ایران، تاجی است که در مراسم تاج‌گذاری فرح پهلوی بر سر او نهاده شد؛ تاجی منحصربه‌فرد که تنها توسط او استفاده شده است. پس از اعتراض‌های گسترده در دهه 40 خورشیدی، محمدرضاشاه در قالب برنامه‌های «انقلاب سفید» اقداماتی اصلاحی از جمله اعطای حقوق بیشتر به زنان را آغاز کرد. در همین راستا، او تصمیم گرفت همسرش، فرح دیبا، برای نخستین‌بار در تاریخ ایران به‌طور رسمی تاج‌گذاری کند—اتفاقی بی‌سابقه در میان همسران پادشاهان ایرانی.
برای اجرای این مراسم، سفارش ساخت تاجی شایسته به شرکت مشهور جواهرسازی فرانسوی «ون کلیف و آرپلز» داده شد. طبق سنت، می‌بایست فقط از جواهرات موجود در خزانه سلطنتی استفاده می‌شد و از آنجا که خروج این گوهرها از کشور ممنوع بود، طراحان شرکت فرانسوی برای انجام کار به ایران سفر کردند. ساخت این تاج حدود شش ماه به طول انجامید و نتیجه، یکی از باشکوه‌ترین تاج‌های سلطنتی تاریخ ایران بود.
تاج فرح پهلوی دارای قابی از طلای سفید و کلاه مخملی سبزرنگ است. برای تزئین آن از 36 زمرد سبز، 105 مروارید، 34 یاقوت سرخ، 2 سنگ اسپینل و 1469 قطعه الماس استفاده شده است. در جلوی تاج، زمردی 92 قیراطی جلوه‌ای چشمگیر به آن بخشیده. فرح دیبا در خاطرات خود این تاج را بسیار زیبا و البته بسیار سنگین توصیف کرده و وزن آن را در حدود دو کیلوگرم دانسته است.
class="r-img-ratio">>
کلاه عباس میرزا
در میان آثار دیدنی خزانه جواهرات ملی، کلاه عباس میرزا—ولیعهد نامدار و فرزند فتحعلی‌شاه قاجار که هرگز به سلطنت نرسید—نیز خودنمایی می‌کند. این کلاه از پارچه‌ی اطلس و مخمل قرمز تهیه شده و تزئینات آن با مروارید و پولک، جلوه‌ای ظریف و چشم‌نواز دارد. زمردی درشت در بالای کلاه قرار گرفته که شکوه این اثر تاریخی را دوچندان کرده است.
class="r-img-ratio">>