جمعه، 16 خرداد، 1404

اشعار عاشقانه/ ماجرای عشق شاعر قجری به دختر یهودی، مارثیا، و شاهکار جاودان استاد شجریان در کنار گروه رویایی اش

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر ساعد نیوز، علی اکبر، پسر مرشدعلی، در سال 1259 قمری برابر با 1844 (میلادی) در یکی از پر حادثه‌ترین دوران پادشاهی محمد شاه قاجار در شیراز به دنیا آمد. یک ساله بود که غائله سید علی محمد باب در شیراز بالا گرفت. پنج ساله بود که محمد شاه درگذشت و ناصرالدین شاه تاجگذاری کرد. نه ساله بود که امیر کبیر به قتل رسید. پنجاه و چهار ساله بود که ناصرالدین شاه به قتل رسید و مظفرالدین شاه به تخت نشست (1313). هنگامی که شورش‌های منجر به جنبش مشروطیت بالا گرفت شصت و چهار ساله بود و در سال 1324 در 65 سالگی و در همان سالی که فرمان مشروطیت امضا شد، درگذشت.

روایتی در مورد سروده شدن تصنیف دوش دوش

شیدا در سال‌های اوج جنبش ادبی موسوم به «بازگشت» رشد کرد. جنبش ادبی بازگشت که برای یک قرن بر شعر دوره قاجار مسلط بود، سازمان دهی خود را مدیون شکل‌گیری انجمن ادبی نشاط بودکه در دوره فتحعلی شاه قاجار توسط میرزا عبدالوهاب نشاط شاعر سرشناس بنیان گذاشته شد.

تصنیف قدیمی «دوش دوش» که با نام «مه‌لقا» نیز شناخته می‌‎شود، یکی از آثار به‌جامانده و منتسب به مرحوم علی اکبر شیدا است. گفته می‌شود شیدا در اواخر عمر خود عاشق دختری یهودی به نام «مارثیا» می‌‎شود که تصنیف دوش دوش را برای او سروده و اجرا کرده است.

در روایت‌ها این‌طور بیان شده که مرحوم علی اکبر شیدا در اواخر عمر خود عاشق دختر یهودی رقصنده‌ای می‌شود و در بیان احساس خود نسبت به معشوقه‌اش و در وصف او اشعاری را می‌سراید. یکی از اشعار و آهنگ‌هایی که گفته می‌‎شود در وصف «مارثیا» دختر یهودی سروده و ساخته است، تصنیف «دوش دوش» است.

مرحوم علی‌اکبر شیدا که از بزرگ‌ترین آهنگ‌سازان تاریخ موسیقی ایرانی است، اشعار فراوانی را در وصف مارثیا سروده است. به نظر می‌‎رسد با توجه‌ به متن این ترانه و آوردن اسم «شهر ری» در تصنیف دوش دوش، سرودن این ترانه متعلق به زمانی است که مرحوم شیدا در تهران اقامت داشته است. یکی دیگر از معروف‌ترین سروده‌های مرحوم شیدا در وصف معشوقهٔ خود بدین شرح است:

متن شعر

دوش دوش دوش که آن مه لقا
خوش ادا، با صفا، با وفا
از برم آمد و بنشست
[خدا] برده دین و دلم از دست
باز، باز، باز، مرا سوی خود
می کشد، می برد، می زند
با دو چشم، با دو چشم مست
[خدا] ابرویش، ابرویش پیوست
آتش اندر دلم بر زد [جانم ای دل]
زان رخ همچو آذر زد [جانم ای دل]
سوخت همه خرمنم، یکسره جان و تنم
کشته عشقت منم، [ای صنم] بد مکن
بیش از این، ظلم بی‌حد مکن
[جانم] بیش از این، ظلم بی‌حد مکن
[دوش، دوش،] دوش که آن گرد، گرد گنبد مینا
آبله‌گون شد، دو چشم من ز ثریا
[تند، تند،] تند و غضبناک، سخت و سرکش و توسن
از در مجلس درآمد آن بت رعنا
روی سپیدش، برابر مه گردون
موی سیاهش، پسر عم شب یلدا
لعبت شیرین، ترش رو گر که ننشیند
مدعیانش طمع برند که حلوا

خواننده‌های مطرح و صاحب‌نامی همچون استاد محمدرضا شجریان، همایون شجریان، علیرضا قربانی، علی قمصری، وحید تاج اجراهای متفاوتی از این ترانه را ارائه کرده‌اند.


3 ماه پیش

دسته‌بندی‌ها