به گزارش خبرنگار ایرنا، هر چند حرکت در لبه مرزهای دانش، بویژه در دنیای امروز که علم حرکتی شتابان‌تر از دهه‌های گذشته در پیش گرفته، لازم و ضروری است اما دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها نباید در این محدوده باقی بمانند و پاسخ به نیازهای جامعه و صنعت را محور مطالعات کاربردی خود قرار دهند.
نیاز محوری و تقاضا محوری از ماموریت‌های دانشگاه‌های نسل پنجم است و دانشگاه‌های کشور نیز به این سو حرکت کرده‌اند؛ دانشگاه شیراز یکی از این دانشگاه‌ها است که با ۱۷ دانشکده و ۲۶ پژوهشکده ارتباطات پژوهشی بالایی با صنعت، صنایع نظامی و دستگاه‌های اجرایی دارد.
به گفته علی حفیظی، معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه شیراز، محوریت سیاستگذاری این دانشگاه در ۶ سال گذشته، تقویت ارتباط با جامعه و صنعت بوده است؛ این دانشگاه در مسیر جهت‌دهی پژوهشی خود، بدون برنامه به اساتید گرنت پژوهشی نمی‌دهد.
او به ایرنا گفت: در پی این سیاستگذاری، دانشگاه شیراز در حوزه فناوری و نوآوری رشد خوبی داشته و طی ۲ سال، قراردادهای پژوهشی آن ۱۵ برابر شده است.
به گفته او، صرفه‌جویی ۲ و نیم میلیون دلاری در حفر چاه‌های نفت و برداشت هفت برابری از چاه نفت مشترک ایران و عراق برون‌داد یکی از قراردادهای پژوهشی دانشگاه شیراز است که هزینه آن کمتر ۱۰ میلیارد ریال بوده است.
از سوی دیگر دستگاه‌های اجرایی و صنایع، چالش‌ها و نیازهایی دارند که حل آن از مسیر علم و دانش، می‌تواند اثرگذاری و پایداری بیشتری داشته باشد؛ پیشتر دستگاه‌های اجرایی، فهرستی از نیازهای پژوهشی خود را به فراخوان می‌گذاشتند تا دانشجویان با ارائه پروپزال، انجام این پژوهش‌ها را به عهده بگیرد.
صنایع بزرگ و متوسط کشور نیز برای افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه و افزایش تولید خود، نیازمند روزآمدی و همگامی با تکنولوژی و فناوری روز هستند.
دورنمای برنامه هفتم توسعه برای تقاضا محوری پژوهش‌ها
حل نیازها و چالش‌های صنعت، جامعه و دستگاه‌های اجرایی از مسیر پژوهش‌های تقاضا محور دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها در برنامه‌های راهبردی علم و فناوری کشور مورد تاکید قرار گرفته است.
ایجاد سکوهای ملی علم و فناوری از ماموریت‌های موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISE) است و برنامه هفتم توسعه این موسسه را مکلف کرده تا از تحقیقات هدفمند و تقاضامحور حمایت و دوره‌های پسادکتری فناورانه را پشتیبانی کند و سامانه‌هایی مانند «نظام ایده‌ها و نیازها» را برای تسهیل ارتباط بین ایده‌ها و نیازهای صنعتی توسعه دهد.
در این مسیر، اکنون سه سکوی ملی دانا، سرآمدان و نان فعالانه به جامعه علمی کشور خدمت می‌کند و بستری برای ایجاد پیوند میان پژوهشگران و جامعه و صنعت است.
«نان» بستری برای همرسانی ایده‌ها و نیازها
نظام ایده‌ها و نیازها (نان) یکی از سامانه‌های ISE است که هدف و ماموریت آن تقاضا محور کردن پایانه نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی و هدایت تحقیقات کشور به سوی نیازهای کشور است.
به گفته مدیر درگاه نظام ایده‌ها و نیازها، قانون جهش تولید دانش‌بنیان نیز همه وزارتخانه‌ها را مکلف کرده تا اولویت‌های پژوهشی و تحقیقاتی خود را در این سامانه به فراخوان بگذارند.
فاطمه خلیفه گفت: در مصوبه و ابلاغیه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز این سامانه محور ایجاد و ارتقای سکوهای ملی پژوهشی، فناری و نوآوری نان برای پژوهشی قرار گرفته تا سامانه‌های موجود فناوری و نوآوری کشور را در این سامانه یکپارچه سازی شوند.
مصوبه هیات دولت و شورای عالی عتف نیز نظام ایده‌ها و نیازها را به عنوان پنجره واحد نظام ملی علوم، تحقیقات و فناوری معرفی کرده و قانون بودجه ۱۴۰۴ نیز بهره‌مندی دستگاه‌های اجرایی از یک درصد اعتباراتِ هزینه‌ای را منوط به اطلاع‌رسانی مسائل تحقیقاتی خود در سامانه نان کرده است.
به گفته مدیر درگاه نظام ایده‌ها و نیازها، همچنین بر اساس اساسنامه صندوق شورای عالی عتف، سامانه نان محور حمایت از پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و دوره‌های پسادکتری و دریافت پژوهانه و دوره‌های تشویقی اساتید است.
به گفته او در قالب طرح استاد محوری این سامانه نیز یک سهمیه مازاد به هر عضو هیات علمی دانشگاه‌ها داده شده تا دانشجویانی برای رفع نیازهای کشور جذب کنند.
به گفته خلیفه، یکی از اهداف نظام ایده‌ها و نیازها این است که سامانه‌های پراکنده در وزارتخانه‌های مختلف را یکپارچه کند و ظرفیت‌ها و اعتبارات محدود کشور اولویت‌بندی و حمایت شایسته ای از نخبگان و پژوهشگران و دانش بنیان ها انجام شود.
۲۰ هزار نیاز کشور، پیش روی پژوهشگران و دانشگاهیان
مدیر درگاه نظام ایده‌ها و نیازها گفت: تا کنون ۲۰ هزار و ۹۰۷ نیاز کشور و متناظر با آن سه هزار و ۵۸۷ ایده در حوزه‌های مختلف در سامانه نان ثبت شده است.
او افزود: همچنین تا کنون ۹۶۱ به همرسانی نیاز و ایده نیز بر بستر نظام ایده‌ها و نیازها، انجام شده است.
قانون جهش تولید دانش‌بنیان، همه وزارتخانه‌ها را مکلف کرده تا اولویت‌های پژوهشی و تحقیقاتی خود را در سامانه نان به فراخوان بگذارند.
خلیفه با اشاره به فعالیت سه ساله نان، گفت: در این مدت یکهزار و ۸۲۲ سازمان و دستگاه در سطوح مختلف وزارتخانه ، پژوهشگاه و دانشگاه، اداره کل و پارک‌های علم و فناوری، نماینده حقوقی خود را به نظام ایده‌ها و نیازها معرفی کرده‌اند.
کدام دستگاه‌ها در ارائه نیازهای خود به پژوهشگران کشور پیش‌گام شدند؟
مدیر درگاه نظام ایده‌ها و نیازها گفت: این سکوی ملی تاکنون با وزارتخانه‌های علوم و نفت، گاز و پتروشیمی همکاری تخصصی داشته است؛ با وزارت علوم در قالب طرح استاد محوری و جذب دانشجویان تقاضا محور همکاری کرده و سامانه عرضه و تقاضای وزارت نفت نیز به طور کامل در سامانه نان ارائه شده است.
خلیفه ادامه داد: در قالب طرح استاد محوری و جذب دانشجوی تقاضا محور، از امسال عنوان نیاز و استاد راهنما در دفترچه انتخاب رشته کنکور کارشناسی ارشد و دکتری ذکر شده تا دانشجو از همان ابتدا بداند که با چه هدفی جذب شده و قرار است در چه حوزه‌ای فعالیت کند.
به گفته او در ۱۴۰۳ یکهزار و ۲۰۶ پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری منطبق با نیازهای ثبت شده در سامانه نان انجام شده است.
مدیر درگاه نظام ایده‌ها و نیازها عنوان کرد: پس از وزارت علوم و نفت، وزارتخانه‌های نیرو و صنعت، معدن و تجارت بیشترین همکاری‌ها را با سامانه نان داشته‌اند.
خان دانش و دستاوردهای نخبگان و پژوهشگران برای رفع نیازهای جامعه و صنعت
یکی دیگر از سامانه‌های موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، درگاه آشنایی با نخبگان و آینده‌سازان (دانا) است؛ یک شبکه اجتماعی – علمی که اجازه می‌دهد تا محققان و پژوهشگران کشور، تحقیقات و برون دادهای خود را به اشتراک بگذارند و از آخرین پیشرفت‌های حوزه تخصصی خود مطلع شوند.
دانا که یک شبکه علمی اجتماعی ۹ زبانه است، بانک کاملی از اطلاعات پژوهشگران جهان اسلام را در خود دارد و علاوه بر اینکه به پژوهشگران در انتخاب همکار پژوهشی کمک می‌کند، امکان یافتن و ارتباط با پژوهشگران دارای مهارت یا دستاورد پژوهشی در یک زمینه خاص را هم فراهم کرده است.
با ثبت کارنامه نخبگان و پژوهشگران در این سامانه، ضمن افزایش نمایایی یا دیده شدن پژوهشگران، فرصت شبکه‌سازی و مرجعیت علمی نیز در کشور فراهم خواهد شد.
به گفته مدیر درگاه نخبگان و آینده‌سازان، در این سامانه برای هر پژوهشگر یک صفحه اختصاصی ایجاد می‌شود و در این صفحه پیشینه پژوهشی او از قبیل تحقیقات علمی، زمینه‌های فعالیت، افتخارات، مهارت‌ها و و ایده‌هایی که در نظام ایده‌ها و نیازها ثبت کرده، نمایش داده می‌شود.
نیلوفر مظفری گفت: تا کنون اطلاعات ۱۴۵ هزار و ۵۲۳ پژوهشگر در دانا ثبت شده و در این میان دانشگاه‌های رازی، علم و صنعت و تبریز بیشترین پژوهشکر ثبت شده در سامانه آشنایی با نخبگان و آینده‌سازان را دارند.
به گفته مدیر این سامانه، تاکنون اطلاعات پژوهشگران علوم پایه و کشاورزی بیش از همه در دانا ثبت شده و قابل دسترسی است.
همرسانی ایده‌ها و نیازها از یک سو و آشنایی با دانش، مهارت‌ها و دستاوردهای نخبگان کشور از سوی دیگر، بستر مناسبی را برای حل علمی نیازهای و چالش‌های جامعه و صنعت فراهم کرده و آنچه امروز بیش از همه مهم است، معرفی این ظرفیت‌ها به مدیران و مسئولان نهادهای دولتی و خصوصی است تا چنین قابلیت‌هایی بر زمین نماند.
