به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، ایران به عنوان یکی از کشورهای غنی از منابع انرژی، با چالشی جدی به نام «ناترازی انرژی» روبه‌رو است، این مساله، نه فقط تامین پایدار انرژی را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد، صنعت و محیط زیست کشور دارد.
ششمین پیش رویداد کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع با محوریت "راهکارهای بازترازی انرژی به نفع تولید" با حضور جمعی از کارشناسان و مسئولان برگزار شد، نشستی که موضوع ناترازی انرژی را بررسی کرد و به ارائه راهکارهایی برای مدیریت و خروج از وضعیت کنونی ارائه داد.
ریشه‌های ساختاری و مدیریتی ناترازی انرژی
هادی صاحبی رئیس دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت، در این نشست با تاکید بر ریشه‌های ساختاری و مدیریتی ناترازی انرژی، گفت: این معضل از چهار منظر فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی و حکمرانی قابل بررسی است.
وی با اشاره به راندمان پایین نیروگاه‌های گازی و فرسودگی تجهیزات شبکه انتقال برق، وابستگی شدید به گاز و کاهش فشار در میدان پارس جنوبی، هشدار داد که این عوامل نقش قابل توجهی در ناترازی انرژی ایفا می‌کنند.
صاحبی همچنین کاهش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی طی ۱۵ سال اخیر و ناکامی در حکمرانی جامع و کارآمد را از دیگر دلایل این بحران دانست و خواستار رویکردی جامع و سیستماتیک برای حل آن شد.
اصلاح راندمان نیروگاه‌ها، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، تدوین سیاست تعرفه‌گذاری هوشمند و بهینه‌سازی مصرف انرژی از جمله راهکارهای پیشنهادی وی بود.
ضرورت بازنگری در دیپلماسی انرژی ایران
ابراهیم رضایی‌راد نماینده مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در این نشست با تاکید بر اهمیت دیپلماسی انرژی گفت: انرژی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ژئوپلیتیکی در سیاست خارجی ایران، نقش حیاتی در توسعه و تعاملات بین‌المللی دارد.
وی با اشاره به چالش‌های دیپلماسی انرژی ایران در سایه تحریم‌ها و رقابت با کشورهایی مانند قطر، بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های ایران و تقویت همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با کشورهای منطقه و جهان تاکید کرد.
رضایی‌راد، دیپلماسی خط لوله، تحریم‌ها، قراردادهای بلندمدت و قیمت‌گذاری را از جمله ابزارهای دیپلماسی انرژی ایران دانست و خواستار توجه به پیشران‌های دیپلماسی انرژی مانند امنیت انرژی و توسعه پایدار شد.
نماینده مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه با تاکید بر اهمیت حکمرانی مناسب و برنامه‌ریزی جامع، اعلام کرد: برای عبور از بحران انرژی، باید زنجیره تولید، انتقال و مصرف را به شکل یکپارچه مدیریت کرد. تنها در این صورت است که می‌توان آینده‌ای پایدار برای اقتصاد و صنعت کشور متصور شد.
حکمرانی انرژی و چالش‌های مدیریتی
منصور معظمی، معاون اسبق وزارت نفت در این نشست با تحلیل مشکلات مدیریتی و ساختاری در حوزه انرژی، گفت: ناترازی‌های موجود در بخش‌های مختلف کشور، نتیجه تصمیمات غلط مدیریتی در سال‌های متمادی است.
وی با تاکید بر لزوم بازگشت به عقلانیت علمی در اداره کشور، محوریت آموزش نیروهای انسانی متخصص و پایبند به اصول علمی را ضروری دانست.
معظمی با اشاره به افزایش تقاضای انرژی، قیمت‌گذاری نامناسب و ناکارآمدی در مدیریت منابع انرژی، خواستار اصلاح ساختار مدیریتی، رفع تحریم‌ها و منطقی‌کردن قیمت انرژی شد.
معاون اسبق وزارت نفت، بازگشت به تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر عقلانیت علمی را ضروری دانست و در این راستا گفت: کشور باید روی اصول و استانداردهای علمی مدیریت شود، این اصول نه‌تنها با ارزش‌های فرهنگی ما تناقضی ندارند، بلکه لازمه بهبود وضعیت حکمرانی هستند.
وی تاکید کرد: تحقق این هدف، باید از طریق آموزش نیروهای انسانی متخصص و پایبند به اصول علمی دنبال شود.
ضرورت بازنگری در سیاست‌گذاری انرژی ایران
سید فرهنگ فصیحی، رئیس انجمن مهندسی صنایع ایران در این نشست به بررسی مشکلات ساختاری حوزه انرژی در ایران پرداخت و بر ضرورت اصلاح سیاست‌گذاری‌های کلان و ایجاد مدیریت یکپارچه تأکید کرد.
وی گفت: نگاه جزیره‌ای در مدیریت انرژی طی دهه‌های گذشته باعث عدم هماهنگی بین بخش‌های مختلف مانند صنعت، کشاورزی و انرژی شده است و تلاش‌هایی مانند تشکیل شورای‌عالی انرژی نیز ناکارآمد بوده‌اند.
رئیس انجمن مهندسی صنایع ایران با انتقاد از بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری‌ها و نبود نگاه بلندمدت، تاکید کرد که تصمیمات سخت معمولا به تعویق می‌افتند و این موضوع باعث از دست رفتن فرصت‌های بزرگ اقتصادی در داخل و تعاملات بین‌المللی شده است.
به گفته وی، وابستگی به منابع فسیلی و بی‌توجهی به انرژی‌های نو از ضعف‌های اصلی حکمرانی انرژی در ایران است.
فصیحی با اشاره به مشکلات ساختاری حوزه انرژی، بر ضرورت اصلاح سیاست‌گذاری‌های کلان و ایجاد مدیریت یکپارچه تاکید کرد.
وی با انتقاد از نگاه جزیره‌ای در مدیریت انرژی و بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری‌ها، گفت: «وابستگی به منابع فسیلی و بی‌توجهی به انرژی‌های نو از ضعف‌های اصلی حکمرانی انرژی در ایران است.»
رئیس انجمن مهندسی صنایع ایران همچنین با اشاره به مصرف بالای انرژی در بخش خانگی و تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور، خواستار ایجاد ساختارهای مدیریتی یکپارچه، تمرکز بر سیاست‌گذاری‌های بلندمدت، مدیریت مصرف انرژی به کمک فناوری‌های نوین و اصلاح سیاست‌های یارانه‌ای شد.
اقتصاد و انرژی ایران نیازمند اصلاحات بنیادین است
حمیدرضا صالحی، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست با انتقاد از وضعیت حکمرانی اقتصادی کشور، خواستار اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و مدیریت بخش انرژی شد.
وی معتقد است که بدون تغییرات بنیادین در سطوح بالای تصمیم‌گیری، مشکلات فعلی اقتصاد کشور حل نخواهد شد.
صالحی با اشاره به مداخلات دولت در اقتصاد، به‌ویژه در قیمت‌گذاری برق و انرژی، تأکید کرد: این دخالت‌ها مانع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی شده است.
وی همچنین بر لزوم شفاف‌سازی روابط میان دولت و مردم، اصلاح ساختار حکمرانی، ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری و حمایت جدی از بخش خصوصی تاکید کرد.
نایب رئیس کمیسیون انرژی با بیان اینکه دولت به موضوع انرژی های تجدید پذیر به عنوان یک کالای لوکس نگاه می کند، لازمه خروج از بحران ناترازی انرژی را اصلاح این دیدگاه و زمینه سازی برای تولید انرژی با استفاده از منابع تجدید پذیر و پاک دانست.
راهبردی برای ارزش‌آفرینی تولید
سید کامران یگانگی عضو هیات علمی دانشگاه و استاد رشته آینده‌پژویی نیز در این نشست بر ضرورت بازترازی انرژی به‌عنوان راهبردی برای تبدیل چالش‌ها به فرصت‌های اقتصادی تاکید کرد.
وی با اشاره به شدت مصرف بالای انرژی در کشور، اجرای سیاست‌های مبتنی بر بهینه‌سازی مصرف و تعادل میان عرضه و تقاضا را کلید افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری در تولید دانست و انرژی را به‌جای یک منبع هزینه‌بر، ظرفیتی برای رشد و توسعه پایدار معرفی کرد.
یگانگی راهکارهایی نظیر بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع انرژی‌بر، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و دیجیتالی‌سازی زنجیره انرژی به عنوان اولویت‌های راهبردی کارآمد مطرح کرد و استفاده از فناوری‌های نوین مانند بازیافت حرارت، مشعل‌های کم‌مصرف، و بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی را دارای نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی و افزایش راندمان تولید دانست.
این استاد آینده پژویی بر اهمیت گسترش نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس در شهرک‌های صنعتی و ضرورت طراحی الگوهای نوآورانه در مدیریت انرژی تاکید کرد و افزود: کشورهایی مانند دانمارک، آلمان و ترکیه به‌عنوان الگوهایی موفق در بازترازی انرژی معرفی شدند. دانمارک با توسعه فناوری توربین‌های بادی، همزمان نیاز داخلی و ظرفیت صادراتی خود را افزایش داده است. آلمان نیز با کاهش مصرف انرژی فسیلی و ارائه مشوق‌های هدفمند برای صنایع، به تقویت تولید صنعتی و بهره‌وری انرژی دست یافته است. در ترکیه، اجرای اصلاحات ساختاری و جذب مشارکت بخش خصوصی در حوزه انرژی توانسته جایگاه این کشور را به‌عنوان بازیگر منطقه‌ای انرژی بهبود بخشد.
لزوم اصلاح فوری رویه کنونی
کارشناسان و اساتید حاضر در این نشست بر این باور بودند که ناترازی انرژی، ریشه در مشکلات ساختاری، مدیریتی و سیاست‌گذاری‌های کلان دارد و نیازمند رویکردی جامع و سیستماتیک برای حل آن است.
اصلاح راندمان نیروگاه‌ها، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، اصلاح سیاست‌های قیمتی و یارانه‌ای، مدیریت مصرف انرژی، تقویت دیپلماسی انرژی و ایجاد ساختارهای مدیریتی یکپارچه، از جمله راهکارهایی است که از سوی این کارشناسان برای برون‌رفت از بحران ناترازی انرژی پیشنهاد شده است.
به نظر می‌رسد، اقدام فوری و هماهنگ در این زمینه‌ها، برای جلوگیری از پیامدهای جدی‌تر بر اقتصاد و صنعت ایران، امری ضروری است.
