به گزارش ایرنا، از فسیل‌های زنده‌ای که ریشه در اعماق تاریخ دارند تا درختان سرخداری که نگهبانان خاموش این سرزمین‌اند، هیرکانی بیش از یک جنگل است؛ یک اثر هنری جاودان است که نفس می‌کشد، می‌روید و با مردمانش پیوندی ابدی بسته.
ثبت جهانی این گنجینه در یونسکو، نه‌تنها افتخاری برای ایران، بلکه دعوتی است به جهانیان تا در این موزه طبیعی قدم بزنند و شگفتی‌هایش را از نزدیک لمس کنند.
موزه‌ای که نفس می‌کشد
بیش از شش سال از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌گذرد؛ رویدادی که این اثر را به فرصتی بی‌نظیر برای معرفی طبیعت، فرهنگ و تمدن استان‌های ذی‌نفع ایران تبدیل کرده است.
این گنجینه طبیعی، ظرفیتی است که باید با هوشمندی از آن بهره برد. به باور کارشناسان و مسئولان، ثبت جهانی هیرکانی می‌تواند فرصت‌های شغلی برای بومیان ایجاد کند، درآمد آن‌ها را افزایش دهد، منافع اقتصادی مستقیم و مکمل برای جوامع محلی به همراه داشته باشد، مشارکت بومیان را در تصمیم‌گیری‌ها تقویت کند و توانمندی‌های استان‌های برخوردار از این جنگل‌ها را به نمایش بگذارد.
این جنگل‌ها، مانند نواری سبز در جنوب دریای خزر، با درختان متراکم خود، یکی از غنی‌ترین ذخایر آبی جهان به شمار می‌روند و همچون سدی طبیعی، از جاری شدن سیل در شمال ایران جلوگیری می‌کنند.
نام «هیرکانی» از «هیرکان»، گویش قدیمی «گرگان»، گرفته شده؛ نامی که به استانی بزرگ در تاریخ شمال ایران و منطقه‌ای در جمهوری آذربایجان اشاره دارد.
جنگل‌های هیرکانی، بخش وسیعی از شمال ایران و گوشه‌ای از جمهوری آذربایجان را دربرمی‌گیرند. زمین‌شناسان با پژوهش بر خاک این منطقه، قدمت آن را به دوره سوم زمین‌شناسی، حدود ۵۰ میلیون سال پیش، نسبت می‌دهند. این دیرینگی، هیرکانی را به موزه‌ای طبیعی بدل کرده که فسیل‌های زنده گیاهان چند هزار ساله در آن نفس می‌کشند.
در نشست روز دوشنبه هم‌اندیشی گرگان با حضور کارشناسان و انجمن‌های محیط زیست استان‌های شمالی، تأثیر این جنگل‌ها بر رونق جوامع محلی و گردشگری مسئولانه بررسی شد.
الگویی برای حفاظت
نماینده انجمن‌های محیط زیست گلستان و مازندران گفت: جنگلبانان و محیط‌بانان گلستان برای حفاظت از این عرصه‌های ارزشمند زحمت بسیاری می‌کشند، اما تخریب همچنان ادامه دارد و تلاش‌ها نتیجه مطلوب نمی‌دهد.
فرهاد مسعودی افزود: پنج بار تخلف قطع درختان سرخدار را گزارش کردم اما ضوابط اداری پاسخگو نبود. برای همین، طرح حمایت از سرخدارها را در روستای سیاه‌رودبار علی‌آبادکتول با مشارکت مردم طی هفت سال اجرا کردم.
وی تأکید کرد: حفاظت موفق، نیازمند همکاری مثلث جنگلبانان، محیط‌بانان و جوامع محلی است و پیشنهاد می‌دهد با نمادسازی و استفاده از رسانه و افراد تأثیرگذار، اهمیت هیرکانی به روستاییان منتقل شود.
مسعودی ادامه داد: از درختان سرخدار سیاه‌رودبار برای جلب توجه مردم به حفاظت استفاده کردم. این طرح با جذب گردشگران و افزایش درآمد محلی، در حال اجراست.
وی می‌پرسد: چرا جنگل‌ها نمی‌توانند رهبر گردشگری باشند؟ تجربه نشان داد که هشت هزار گردشگر بدون قطع درخت یا تولید زباله، مسئولانه از این منطقه بازدید کردند.
رونق گردشگری با هیرکانی
مدیرکل میراث فرهنگی گلستان، گفت: حفاظت از هیرکانی نه‌تنها تنوع زیستی را حفظ می‌کند، بلکه گردشگری جوامع محلی را رونق می‌دهد. وظیفه ماست که از این ظرفیت برای ترویج و تولید ثروت بهره ببریم.
فریدون فعالی از برنامه‌ریزی برای استفاده بهتر از هیرکانی در آینده و ثبت یک روستای گلستان در فهرست جهانی خبر داد و افزود: شش اثر گلستان، از جمله میل گنبد قابوس، جهانی شده‌اند.
ضرورت حمایت
سرپرست حفاظت محیط زیست گلستان، هم گفت: بخشی از هیرکانی ثبت‌شده در مناطق حفاظت‌شده جهان‌نما، زرین‌گل و پارک ملی گلستان قرار دارد. اصل ۵۰ قانون اساسی، حفاظت از محیط زیست را وظیفه عمومی می‌داند.
قدیر حسن‌زاده توضیح داد: ۱۰۰ هزار هکتار از هیرکانی گلستان در پارک ملی گلستان است اما جاده اصلی که از میانه آن می‌گذرد، تهدیدی جدی به شمار می‌رود. با وجود مکاتبات متعدد، وزارت راه اعتباری برای جابجایی جاده اختصاص نداد.
وی از تخصیص اعتبار سالانه، تفاهم‌نامه با کانون پرورش فکری، و مطالعات دانشگاهی برای پیشگیری از آفات استقبال می‌کند، اما کمبود محیط‌بان (۱۲۰ نفر از ۳۳۰ پست سازمانی) را چالش می‌داند.
ارزش هیرکانی
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس هم گفت: ایران با ثبت آثاری چون هیرکانی، کشوری غنی در میراث جهانی است. این ثبت به حفاظت بهتر کمک می‌کند و نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر است.
سیدمحسن حسینی مزایایی چون گردشگری پایدار، همکاری نهادها و مقابله با تخریب را برمی‌شمرد.
چرا هیرکانی مهم است؟
وی ادامه داد: موقعیت، بارش ۲۳۰ میلی‌متری سالانه، طول ۸۵۰ کیلومتری، قدمت ۵۰ میلیون ساله، و همجواری با بیابان قره‌قوم، هیرکانی را شگفت‌انگیز کرد. بارش ۲ هزار میلی‌متری در غرب و ۳۰۰ میلی‌متری در شرق، تنوع زیستی، فسیل‌های زنده، سرخدار، بلوط، زیست پلنگ پارسی و سمندر گرگانی، از معجزات آن است.
حسینی وسعت هیرکانی را ۲ میلیون و ۵۰ هزار هکتار اعلام کرد که پنج هزار هکتار در آذربایجان و ۳۰۰ هکتار در گلستان است.
آینده هیرکانی
وی راهکارهایی چون جابجایی جاده پارک ملی گلستان، بودجه ملی، جلوگیری از تغییر کاربری، و فرهنگ‌سازی با پنل خورشیدی را پیشنهاد می‌دهد. ثبت جهانی هیرکانی، دوستی مردم با طبیعت و همت مدیران برای حفظ این فسیل زنده را تقویت کرده است.
