به گزارش همشهری آنلاین، داده‌های آماری وزارت نیرو از وضعیت بحران آبی ایران حکایت دارد و سوال مهم پیش‌روی تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران این است که راه عبور از بحران تشنگی ایران کدام است و چگونه می‌تواند بر مشکلات غلبه کرد. بر اساس آمارهای رسمی منابع آب تجدیدپذیر کشور در حال آب رفتن است و این جدی‌ترین هشدار به حساب می‌آید.
در فاصله سال ۱۳۷۳ تا ۱۴۰۲ حجم منابع آبی تجدیدشونده ایران بیش از یک سوم کاهش یافته و از ۱۳۰ میلیارد متر مکعب به ۱۰۳ میلیارد متر مکعب رسیده به این معنا که با افزایش جمعیت کشور در ۷۰ سال اخیر، میزان سرانه آب تجدیدپذیر حدود ۵ هزار و ۶۰۰ متر مکعب به ازای هر نفر کم شده و از ۶ هزار و ۸۵۸ متر مکعب به ازای هر ایرانی در سال ۱۳۳۵ به ۱۲۲۷ متر مکعب در سال جاری رسیده است.
افزایش دشت‌های بحرانی ایران
این گزارش می‌افزاید: ۷۰ درصد از محدوده‌های کشور از منظر بهره‌برداری ممنوعه آبی در وضعیت بحرانی قرار گرفته و تعداد محدوده بحرانی به ۱۳۵ و محدوده ممنوعه به ۲۸۷ رسیده و ۱۸۷ محدوده آزاد هم پتانسیل لازم برای بهره‌برداری بیشتر آب را ندارند و فاقد آبخوان هستند.
با این حال برداشت آب از منابع زیرزمینی در حال گسترش است و ۳۵۹ محدوده یعنی ۸۴ درصد از چاه‌های مجاز کشاورزی در آن واقع شده‌اند با خطر فرونشست مواجه شده‌اند. ادامه این روند نگران‌کننده به این معناست که زیرپای ایرانیان در حال خالی شدن است چرا که بالغ بر نیمی از ناترازی آبی ناشی از منابع آب زیرزمینی است که با کسری مخزن به میزان ۱۵۰ میلیارد متر مکعب مواجه شده است.
بحران آب و تولید ناخالص داخلی
بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ میلادی گزارش داد که میزان تولید ناخالص داخلی به ازای هر متر مکعب برداشت آب در ایران از میانگین کشورهای با درآمد متوسط کمتر شده و این یعنی تولید با تکیه بر برداشت از آبهای زیرزمینی به مرز هشدار رسیده است. این گزارش نشان می‌دهد در حالی که در ایران به ازای هر متر مکعب برداشت آب تجدیدپذیر تنها ۵.۱ دلار نصیب کشور می‌شود این میزان در کشورهای با درآمد بالا ۵۷.۲ دلار، در کل جهان ۲۲.۱ دلار و در خاورمیانه هم ۱۲.۲ دلار برآورد شده است.
اگر اقدامی انجام نگیرد
پیش‌بینی می‌شود در صورتی که دست روی دست بگذاریم و چاره‌ای برای مدیریت بحران آبی اندیشیده نشود، در آینده نزدیک شاهد فرونشست زمین در اکثر دشت‌های کشور و حتی کلان‌شهرها خواهیم شد و مهاجرت به دلیل تغییرات اقلیمی از روستاها و شهرهای درگیر تنش آبی به شهرهای شمالی و کلان‌شهرها افزایش می‌یابد.
بحرانی که البته امنیت غذایی را به خطر می‌اندازند و حتی تولید صنعتی را مختل می‌سازد و پیامد آن افزایش نارضایتی اجتماعی و درگیری بر سر مدیریت منابع آبی خواهد بود. ایران اکنون در نقطه عطف تاریخ خود از منظر منابع آبی قرار دارد. هر تصمیم نادرست یا تعلل در اجرای سیاست‌های اصلاحی، می‌تواند آینده‌ای جبران‌ناپذیر برای کشور رقم بزند. عبور از بحران آب، نیازمند اراده ملی، انسجام نهادی و مشارکت عمومی است.
فردا دیر است؛ امروز شروع کنید
هم‌اکنون زمان اقدام است؛ نه فردا، بلکه همین امروز. راه برون رفت از درگیر شدن با بحران آبی آینده، بازنگری در الگوی کشت کشاورزی و حذف تولید محصولات آب‌بر در مناطق بحرانی و افزایش بهره‌وری آب کشاورزی است. افزون بر اینکه برای جلوگیری از هدررفت آب و مصرف بی‌رویه آن، ضرورت اصلاح قیمت آب به ویژه برای صنایع آب‌بر را باید در اولویت قرار دارد تا آنها به سمت سرمایه‌گذاری برای تغییر منابع آبی خود شود.
افزایش آگاهی عمومی و مصرف پایدار اب و تنظیم سیاست‌های رشد جمعیت و توسعه بر مبنای ظرفیت واقعی منابع آبی هم می‌تواند در اولویت تصمیم سازان قرار گیرد و سرمایه‌گذاری برای بازچرخانی و تصفیه فاضلاب برای استفاده دوباره در بخش کشاورزی و صنعتی و توقف سیاست توسعه چاه‌های جدید از یک سو و انسداد چاه‌های غیرمجاز از دیگر اولویت‌ها برای عبور از بحران به حساب می‌آید.
