همکاری نظامی مجارستان و صربستان: آیا اتحاد جدیدی در راه است؟

در سال‌های اخیر، تحولات ژئوپلیتیکی در منطقه بالکان توجه بسیاری از تحلیل‌گران را به خود جلب کرده است، به‌ویژه همکاری‌های فزاینده میان مجارستان و صربستان در حوزه نظامی که می‌تواند نشانه‌ای از شکل‌گیری یک اتحاد جدید منطقه‌ای باشد. این همکاری‌ها نه تنها شامل خرید و تبادل تجهیزات دفاعی، بلکه دربرگیرنده رزمایش‌های مشترک و تقویت پیوندهای راهبردی نیز شده‌اند.

چنین نزدیکی سیاسی و نظامی، در سایه روابط گرم، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای ثبات منطقه و نقش اتحادیه اروپا داشته باشد. در این میان، مهاجرت به مجارستان از کشورهای همجوار، از جمله صربستان، نیز به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار بر سیاست‌های دفاعی و امنیتی این کشور مطرح است.

پیشینه روابط نظامی میان مجارستان و صربستان

روابط نظامی میان مجارستان و صربستان، ریشه در تاریخ پرتنش اما در سال‌های اخیر رو به بهبود دو کشور دارد. در دوران جنگ‌های بالکان و فروپاشی یوگسلاوی، روابط میان این دو همسایه بسیار سرد و پرتنش بود. مجارستان که در آن زمان بیشتر به غرب گرایش داشت، از نزدیک شدن به صربستان خودداری می‌کرد. اما با گذشت زمان و بهبود روابط دیپلماتیک، به‌ویژه پس از دهه ۲۰۱۰، زمینه‌های همکاری در حوزه‌های اقتصادی و امنیتی آغاز شد.

در سال‌های اخیر، مجارستان تلاش کرده نقش فعالتری در منطقه بالکان غربی ایفا کند و این هدف، همکاری نظامی با صربستان را نیز در بر گرفته است. با امضای چندین توافق‌نامه همکاری دفاعی و تبادل نظامی، دو کشور مسیر تازه‌ای را در تعاملات نظامی خود آغاز کرده‌اند که اکنون وارد مرحله عملیاتی‌تر و راهبردی‌تری شده است.

دلایل نزدیکی نظامی اخیر: منافع مشترک و تهدیدهای منطقه‌ای

همگرایی نظامی میان مجارستان و صربستان، دلایلی چندجانبه دارد. نخست، هر دو کشور نسبت به تحولات امنیتی منطقه‌ای از جمله بی‌ثباتی در مرزهای شرقی اروپا و افزایش مهاجرت غیرقانونی نگران هستند. مجارستان به‌ویژه پس از بحران پناهجویان در سال ۲۰۱۵، تمرکز بیشتری بر امنیت مرزها داشته و صربستان نیز در خط مقدم عبور مهاجران از خاورمیانه به اروپا قرار دارد. همین دغدغه مشترک، آنان را به سمت همکاری در حوزه امنیت مرزی و نظامی سوق داده است.

دوم، هر دو کشور در پی تقویت استقلال راهبردی خود در برابر فشارهای خارجی هستند. مجارستان، به‌رغم عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا، سیاست خارجی مستقلی را دنبال می‌کند و صربستان نیز با حفظ بی‌طرفی نظامی، به دنبال توسعه روابط دوجانبه است. این وضعیت، زمینه‌ساز شکل‌گیری نوعی توازن و هم‌افزایی شده است. همچنین، تهدیدهای سایبری، تروریسم و قاچاق تسلیحات نیز در زمره موضوعاتی هستند که به همکاری امنیتی و نظامی دو کشور شدت بخشیده‌اند.

نقش رهبران سیاسی در تقویت همکاری‌ها

ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان و الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهور صربستان، نقش محوری در گسترش همکاری‌های نظامی داشته‌اند. این دو رهبر، دیدگاه‌های مشابهی درباره امنیت ملی، کنترل مهاجرت و تقویت هویت ملی دارند و همین اشتراک فکری، به تسهیل روابط دو کشور کمک کرده است. آن‌ها با امضای توافق‌نامه‌های امنیتی، دیدارهای مستمر و حتی حضور مشترک در رزمایش‌ها، نوعی پیوند شخصی و سیاسی را رقم زده‌اند که در دیپلماسی مدرن بسیار تأثیرگذار است.

سیاست اوربان در راستای ایجاد ائتلاف‌هایی فراتر از چارچوب ناتو، به‌ویژه با کشورهای همسایه، نقش مهمی در این روند دارد. از سوی دیگر، ووچیچ نیز به دنبال توازن روابط میان غرب و شرق است و روابط با مجارستان را ابزاری برای تقویت جایگاه صربستان در منطقه و تثبیت نفوذ خود می‌داند. بدون شک، تعامل شخصی میان رهبران دو کشور یکی از عوامل اصلی تقویت همکاری نظامی به شمار می‌آید.

برنامه‌های مشترک دفاعی و رزمایش‌های دوجانبه

یکی از جلوه‌های بارز همکاری نظامی میان مجارستان و صربستان، برگزاری رزمایش‌های مشترک و توسعه برنامه‌های دفاعی دوجانبه است. در چند سال اخیر، دو کشور چندین رزمایش زمینی، هوایی و مرزی برگزار کرده‌اند که هدف آن‌ها آمادگی برای مقابله با تهدیدهای مشترک، از جمله نفوذ تروریستی و بحران‌های انسانی ناشی از مهاجرت است.

در کنار آن، مجارستان تجهیزاتی چون نفربرهای زرهی، پهپادهای شناسایی و سامانه‌های ارتباطی را با همکاری صنایع نظامی داخلی و با مشارکت صربستان توسعه داده است. همچنین، آموزش‌های نظامی مشترک و تبادل افسران جوان در دانشکده‌های نظامی دو کشور، گامی مهم برای ایجاد نوعی هماهنگی عملیاتی و فرهنگی در میان نیروهای مسلح به شمار می‌رود.

ابعاد اقتصادی و فناورانه همکاری‌های نظامی

همکاری نظامی میان دو کشور تنها به سطح عملیات و رزمایش محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد اقتصادی و فناورانه آن نیز روز به روز پررنگ‌تر می‌شود. صربستان و مجارستان با امضای تفاهم‌نامه‌هایی در زمینه تولید تجهیزات دفاعی، پهپاد، سامانه‌های نظارتی و تجهیزات ارتباطی، تلاش می‌کنند تا ظرفیت صنایع نظامی خود را ارتقاء دهند و به استقلال دفاعی دست یابند.

صربستان با تکیه بر زیرساخت‌های صنعتی به‌جامانده از دوران یوگسلاوی و مجارستان با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حمایت دولت، در حال راه‌اندازی پروژه‌های مشترکی هستند که می‌تواند به صادرات تجهیزات نظامی به کشورهای ثالث نیز منجر شود. این رویکرد نه‌تنها به سودآوری اقتصادی کمک می‌کند، بلکه موجب ارتقاء سطح فناوری نظامی در هر دو کشور نیز شده است. همچنین این همکاری‌ها برای ایجاد اشتغال در بخش‌های تخصصی مانند مهندسی هوافضا و تکنولوژی راداری نیز اثرگذار بوده‌اند.

تأثیر همکاری نظامی بر وضعیت مهاجرت به مجارستان

همکاری‌های نظامی میان مجارستان و صربستان، به‌ویژه در حوزه امنیت مرزی، تأثیر مستقیمی بر کنترل مهاجرت به مجارستان داشته است. از آنجا که مسیرهای مهاجرت غیرقانونی از خاورمیانه و آفریقا اغلب از طریق خاک صربستان به مرزهای جنوبی مجارستان می‌رسد، هماهنگی نظامی برای کنترل مرزها، گامی مهم در کاهش فشارهای مهاجرتی به شمار می‌آید.

همکاری میان نیروهای مرزبانی و نظامی دو کشور در ایجاد پست‌های بازرسی، دیوارهای امنیتی و استفاده از سامانه‌های نظارتی مانند پهپاد، موجب کاهش عبورهای غیرقانونی و افزایش امنیت مناطق مرزی شده است. با کاهش مهاجرت غیرقانونی، دولت مجارستان توانسته است سیاست‌های کنترلی خود را در چارچوب اتحادیه اروپا بهتر پیش ببرد. این روند حتی بر تصمیم‌گیری‌های داخلی درباره مهاجرت قانونی از جمله مهاجرت تحصیلی به مجارستان نیز تأثیرگذار بوده و زمینه‌ساز تدوین قوانین مشخص‌تر و سخت‌گیرانه‌تری در این حوزه شده است.

پیامدهای احتمالی برای ثبات بالکان و مرزهای جنوبی اروپا

تقویت روابط نظامی میان مجارستان و صربستان، در کوتاه‌مدت می‌تواند به افزایش امنیت مرزها و مقابله مؤثرتر با تهدیدهای فراملی کمک کند. با این حال، در بلندمدت ممکن است این نزدیکی موجب شکل‌گیری محورهای جدید قدرت در منطقه شود که بر توازن سیاسی و امنیتی بالکان تأثیرگذار خواهد بود.

کشورهایی مانند کرواسی، رومانی و بلغارستان، ممکن است این اتحاد را به‌عنوان تهدیدی علیه منافع خود تلقی کنند و این موضوع می‌تواند رقابت تسلیحاتی یا سردی دیپلماتیک در منطقه را تشدید کند. در عین حال، چنانچه این همکاری در راستای صلح و ثبات منطقه‌ای باقی بماند، می‌تواند الگویی برای همکاری دیگر کشورهای منطقه در برابر تهدیدهای مشترک باشد.

آیا اتحاد نظامی در راه است؟ تحلیل سناریوهای آینده

سؤال اصلی مقاله این است که آیا نزدیکی نظامی میان مجارستان و صربستان می‌تواند به تشکیل یک اتحاد رسمی منجر شود؟ در پاسخ به این پرسش، می‌توان چند سناریو را متصور شد. سناریوی اول، ادامه همکاری‌های دوجانبه در سطح عملیاتی و آموزشی است که به‌تدریج به نوعی اتحاد غیررسمی اما مؤثر تبدیل می‌شود.

سناریوی دوم، ایجاد چارچوبی رسمی برای اتحاد دفاعی در قالب پیمان دوجانبه یا چندجانبه با کشورهای دیگر منطقه است. این سناریو در صورت افزایش تهدیدهای خارجی یا سردی روابط با ناتو، بیشتر محتمل خواهد بود. سناریوی سوم نیز، توقف روند همکاری‌ها در صورت تغییر دولت‌ها یا فشارهای بین‌المللی است. اگرچه شواهد فعلی حاکی از تعمیق روابط هستند، اما تحولات سیاسی داخلی یا تحریم‌های بین‌المللی می‌تواند روند فعلی را دستخوش تغییر کند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری: همکاری استراتژیک یا اتحاد واقعی؟

همکاری نظامی میان مجارستان و صربستان بدون شک از مرزهای سنتی تعاملات سیاسی عبور کرده و به سطحی از هماهنگی راهبردی رسیده است که آینده منطقه را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. در حالی‌که این همکاری‌ها تاکنون در قالب مشارکت‌های دوجانبه و رزمایش‌های مشترک تعریف شده‌اند، شواهدی از تمایل دو کشور برای ایجاد ساختارهای پایدارتر نظامی نیز دیده می‌شود.