به گزارش تجارت نیوز، بحران انرژی یکی از چالش‌های بزرگ قرن بیست‌ویکم است که بسیاری از کشورها را تحت تأثیر قرار داده است. ایران با وجود داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی و چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان، به‌دلیل مصرف بالای داخلی، هدررفت انرژی و تحریم‌های بین‌المللی با کمبود برق و بحران انرژی مواجه شده است.
در این شرایط، ایران به‌دنبال راه‌حلی پایدار برای رفع کمبود برق است و به همین دلیل به انرژی خورشیدی روی آورده است. استفاده از انرژی خورشیدی نه‌تنها به تأمین پایدار انرژی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد و آلودگی محیط‌زیست را نیز کم کند.
این تغییر رویکرد نشان‌دهنده عزم ایران برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش بحران انرژی است. در ادامه به بررسی دلایل روی‌آوردن ایران به انرژی خورشیدی، برنامه‌های دولت و چالش‌های پیش‌رو خواهیم پرداخت.
چالش‌های انرژی در ایران؛ از مصرف بالا تا تحریم‌ها
ایران یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی و نفت جهان را در اختیار دارد. این کشور با 17 درصد از ذخایر گاز جهان و 9.4 درصد از ذخایر نفت جهانی، نقش مهمی در بازار انرژی ایفا می‌کند و به‌عنوان یکی از اعضای موسس اوپک و مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) شناخته می‌شود.
با این حال، چالش‌های داخلی و تحریم‌های خارجی ایران را با بحران انرژی روبه‌رو کرده است. در سال‌های اخیر، این کشور مجبور به واردات گاز از ترکمنستان و روسیه شده تا بتواند کمبود انرژی خود را جبران کند.
چرا ایران به انرژی خورشیدی نیاز دارد؟
ایران به‌دلیل چندین عامل مهم به‌دنبال استفاده از انرژی خورشیدی برای رفع کمبود برق و مدیریت بحران انرژی است:
- مصرف بالای انرژی در داخل کشور
ایران یکی از بالاترین نرخ‌های مصرف انرژی در جهان را دارد. این کشور سالانه حدود ۲۶۰ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌کند که تنها ۱۸ میلیارد مترمکعب آن برای صادرات و بقیه در داخل مصرف می‌شود.
طبق گزارش‌های بین‌المللی، ایران چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز جهان پس از آمریکا، روسیه و چین است. تقاضای گاز طبیعی در ایران به‌طور متوسط ۷ درصد در سال افزایش یافته و بخش مسکونی و نیروگاه‌ها بیشترین رشد مصرف را دارند.
این مصرف بالای انرژی باعث شده تا ایران نتواند نیاز داخلی به برق را تأمین کند و با کمبود برق مواجه شود.
- هدررفت بالای گاز طبیعی
هدررفت انرژی یکی دیگر از مشکلات بزرگ ایران در مدیریت منابع انرژی است. طبق گزارش بانک جهانی و آژانس بین‌المللی انرژی، ایران سالانه حدود ۱۸ میلیارد مترمکعب گاز را به‌دلیل کمبود تجهیزات جمع‌آوری گاز در میادین نفتی شعله‌ور می‌کند. همچنین، ۷ میلیارد مترمکعب دیگر نیز به‌دلیل نشت از شبکه انتقال و توزیع از بین می‌رود.
این هدررفت انرژی نه‌تنها به بحران کمبود برق دامن می‌زند، بلکه باعث آلودگی محیط‌زیست و اتلاف منابع ملی نیز می‌شود.
- تحریم‌های بین‌المللی و کاهش سرمایه‌گذاری
تحریم‌های آمریکا و محدودیت‌های بین‌المللی، سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی ایران را کاهش داده و باعث فرسودگی زیرساخت‌های تولید برق شده است.
در دسامبر ۲۰۲۲، جواد اوجی، وزیر نفت ایران، هشدار داد که اگر ۲۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران انجام نشود، این کشور به واردکننده خالص انرژی تبدیل خواهد شد.
این تحریم‌ها باعث کاهش ظرفیت تولید گاز و برق شده و به کمبود برق در تابستان و زمستان منجر شده است.
- وابستگی شدید به گاز طبیعی و عدم تنوع انرژی
ایران بیش از دو سوم (۶۸ درصد) انرژی خود را از گاز طبیعی تأمین می‌کند، در حالی که این میزان برای ترکیه ۲۶ درصد و کانادا ۳۱ درصد است. این وابستگی بالا باعث شده تا با کاهش تولید گاز یا افزایش مصرف داخلی، کمبود برق به‌وجود آید.
در مقابل، کشورهای پیشرفته مانند ترکیه و کانادا به‌طور چشم‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی، بادی و برق‌آبی استفاده می‌کنند.
کمبود گاز و بحران برق در ایران
عدم تعادل در بخش گاز باعث شده که ایران در زمستان با کمبود روزانه حداقل ۲۶۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه شود. این کمبود گاز تأثیر مستقیمی بر تولید برق دارد و شبکه برق کشور را تحت فشار قرار داده است.
به نقل از oilprice، در تابستان ۲۰۲۴، ایران با کمبود ۱۴ هزار مگاوات برق روبه‌رو شد و قطعی‌های مکرر برق به تعطیلی ۵۰ درصد از شهرک‌های صنعتی انجامید. فرسودگی زیرساخت‌ها، تحریم‌های بین‌المللی و مدیریت ضعیف این بحران انرژی را تشدید کرده و منجر به تعطیلی حدود ۸۰ نیروگاه شده است.
برنامه‌های ایران برای توسعه انرژی خورشیدی
به‌منظور حل بحران انرژی و کاهش وابستگی به گاز طبیعی، ایران برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه انرژی خورشیدی دارد:
- توسعه نیروگاه‌های خورشیدی توسط بخش خصوصی:
محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر اعلام کرد که اولویت ایران واگذاری زیرساخت‌های تولید برق به بخش خصوصی است. - ساخت نیروگاه خورشیدی در تهران:
فرهاد شبیحی، رئیس شرکت برق منطقه‌ای تهران، از ساخت نیروگاه خورشیدی ۳ مگاواتی در پایتخت ایران با ارزش تقریبی ۹۰۰ میلیارد ریال (۱.۸ میلیون دلار) خبر داد. این نیروگاه خورشیدی به شبکه برق سراسری متصل خواهد شد. - افزایش ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر:
همچنین، ساخت ۱۲۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر با ظرفیت ۳ مگاوات یا کمتر در استان تهران آغاز شده است.
چالش‌ها و موانع پیش‌رو
با وجود برنامه‌های بلندپروازانه، ایران با چالش‌های متعددی برای توسعه انرژی خورشیدی مواجه است:
- تحریم‌های بین‌المللی که ورود فناوری‌های نوین را دشوار کرده است.
- کمبود سرمایه‌گذاری به‌دلیل نااطمینانی اقتصادی.
- فرسودگی زیرساخت‌ها و نیاز به نوسازی شبکه برق.
ایران با روی‌آوردن به انرژی خورشیدی به‌دنبال رفع کمبود برق، کاهش وابستگی به گاز طبیعی و حل بحران انرژی است. این تغییر رویکرد می‌تواند به توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست منجر شود.
اگر ایران بتواند چالش‌های موجود را مدیریت کند و سرمایه‌گذاری لازم را جذب کند، می‌تواند به قطب انرژی‌های تجدیدپذیر در منطقه تبدیل شود. این گام مهم نه‌تنها به تأمین پایدار انرژی کمک می‌کند، بلکه موجب کاهش آلودگی محیط‌زیست و افزایش کیفیت زندگی مردم نیز خواهد شد.
