رشد اقتصادی ۱۴۰۳ به ۲/۸ درصد رسید: کشاورزی و خدمات پیشتاز، نفت و صنایع در چالش

به گزارش اقتصادآنلاین، با تلفیق داده‌های نه‌ماهه بانک مرکزی و نتایج فصل زمستان مرکز پژوهش‌ها، رشد اقتصادی کل سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲، معادل ۲/۸ درصد و رشد بدون نفت ۲/۷ درصد برآورد شده است. این ارقام حدود ۲ واحد درصد کمتر از میانگین رشد اقتصادی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ (۴/۷ درصد) است که نشان‌دهنده تداوم روند نزولی رشد اقتصادی کشور است؛ موضوعی که پیش‌تر نیز مورد هشدار این مرکز قرار گرفته بود.

در بررسی بخش‌های مختلف اقتصادی در اسفند ۱۴۰۳، ارزش‌افزوده گروه کشاورزی نسبت به ماه مشابه سال قبل با رشد ۴/۶ درصدی همراه بوده که عمدتاً ناشی از افزایش تولید محصولات زراعی و دامی است. در مقابل، ارزش‌افزوده بخش نفت خام و گاز طبیعی کاهش ۳/۸ درصدی را تجربه کرده است. همچنین، ارزش‌افزوده گروه صنایع و معادن رشد ۳/۱ درصدی داشته که عمدتاً به دلیل افزایش تولید صنایع بورسی و فروش نهاده‌های ساختمانی بوده است. در همین بازه زمانی، گروه خدمات نیز رشد ۵/۱ درصدی داشته و تحت تأثیر رشد در حوزه‌هایی مانند عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، اداره عمومی و دفاع، تأمین اجتماعی و فعالیت‌های مالی و بیمه قرار داشته است.

این گزارش که نهمین گزارش ماهانه مرکز پژوهش‌ها در خصوص تولید ناخالص داخلی است، با بهره‌گیری از داده‌های ماهانه و چارچوب حساب‌های ملی، امکان برآورد به‌موقع از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد کشور را پیش از انتشار رسمی آمار‌های بانک مرکزی و مرکز آمار ایران فراهم می‌کند. همچنین، مقایسه نتایج این مرکز با داده‌های بانک مرکزی در فصل پاییز ۱۴۰۳، نشان از دقت بالای روش به‌کاررفته دارد؛ چرا که اختلاف برآورد‌ها در شاخص تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص داخلی بدون نفت بسیار ناچیز بوده است.

لازم به توضیح است آمار رشد ارائه‌شده در این گزارش بر اساس حساب‌های ملی بانک مرکزی به قیمت‌های ثابت سال پایه ۱۴۰۰ محاسبه شده است. بررسی رشد فصول بهار، تابستان و پاییز ۱۴۰۳ بر اساس وزن حساب‌های ملی به قیمت‌های ثابت سال‌های پایه ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ نشان می‌دهد تغییر سال پایه نتایج رشد کل و بخش‌های اصلی را به‌صورت جدی تحت تأثیر قرار نداده است.

بر اساس آمار بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی کشور در فصل پاییز سال ۱۴۰۳ به میزان ۳/۶ درصد رشد داشته و رشد اقتصادی بدون نفت ۳/۹ درصد گزارش شده است. بر همین اساس، طبق محاسبات مرکز پژوهش‌ها، رشد اقتصادی کشور در اسفند ۱۴۰۳ معادل ۳/۶ درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز ۴/۲ درصد برآورد می‌شود.

به گزارش اقتصادآنلاین، تطابق نسبی ارقام بانک مرکزی و مرکز پژوهش‌ها در فصل پاییز و اسفند ۱۴۰۳، دقت بالای برآورد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس را تأیید می‌کند. رشد بالاتر بخش غیرنفتی (۴/۲ درصد) نسبت به کل اقتصاد نشان‌دهنده نقش کلیدی بخش‌های غیرنفتی در رشد اقتصادی است. این روند می‌تواند نشانه‌ای از کاهش وابستگی به نفت باشد، که برای اقتصاد ایران مثبت است. با این حال، تداوم رشد متوسط نیازمند تقویت زیرساخت‌ها و رفع موانع تولید است.

همان‌طور که در شکل ۳ نشان داده شده، از نرخ رشد ۳/۶ واحد درصدی در اسفندماه سال ۱۴۰۳، بخش کشاورزی سهمی معادل ۰/۰۷ واحد درصد، بخش نفت و گاز سهمی معادل منفی ۰/۳۲ واحد درصد، گروه صنایع و معادن سهمی معادل ۱/۱۵ واحد درصد و گروه خدمات سهمی معادل ۲/۶۷ واحد درصد را به خود اختصاص داده‌اند.

اگر چه سهم بالای گروه خدمات (۲/۶۷ واحد درصد) نشان‌دهنده نقش محوری این بخش در اقتصاد است. در مقابل، اثر منفی بخش نفت (۰/۳۲-) به کاهش تولید یا صادرات نفت اشاره دارد. سهم مثبت صنایع و معادن و کشاورزی، هرچند کمتر، نشان‌دهنده پتانسیل این بخش‌ها برای رشد است. این تحلیل بر لزوم تمرکز بر بخش‌های غیرنفتی برای جبران کاستی‌های نفت تأکید دارد.

بخش کشاورزی

بر اساس اعلام بانک مرکزی، بخش کشاورزی در فصل پاییز سال ۱۴۰۳ رشد ۴/۱ درصدی را ثبت کرده است. نتایج برآورد‌های این مرکز نشان می‌دهد در اسفند ۱۴۰۳، ارزش‌افزوده گروه کشاورزی نسبت به ماه مشابه سال قبل ۴/۶ درصد رشد داشته است. برآورد‌های انجام‌شده در این زمینه، با توجه به آمار‌های پایه دریافتی از وزارت جهاد کشاورزی، حاکی از آن است که در اسفندماه تولید محصولات زراعی، باغی و دامی نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌ترتیب ۷، ۳ و ۳/۸ درصد افزایش یافته است. در مقابل، بر اساس آمار دریافتی از مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، میزان بارش در اسفندماه ۱۴۰۳ کاهش ۱۴ میلی‌متری داشته است.

رشد ۴/۶ درصدی بخش کشاورزی در اسفند ۱۴۰۳، با وجود کاهش بارش، نشان‌دهنده بهبود بهره‌وری یا استفاده از فناوری‌های نوین در تولید است. افزایش تولید زراعی (۷ درصد) و دامی (۳/۸ درصد) نقش کلیدی در این رشد داشته است. با این حال، کاهش بارش می‌تواند تهدیدی برای پایداری این رشد در آینده باشد. لازم است متولیان امر در برنامه ریزی‌ها کلان خود به اهمیت سرمایه‌گذاری در مدیریت منابع آب و کشاورزی مقاوم به خشکسالی توجه ویژه کنند.

نفت خام و گاز طبیعی

بر اساس اعلام بانک مرکزی، بخش نفت خام و گاز طبیعی در فصل پاییز سال ۱۴۰۳ رشد ۰/۱ درصدی را ثبت کرده است. نتایج برآورد‌های این مرکز نشان می‌دهد ارزش‌افزوده گروه نفت در اسفند سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد منفی ۳/۸ درصدی داشته است. طبق آخرین آمار اوپک از منابع ثانویه و برآورد‌های در دسترس به کمک روش دنتون، تولید نفت ایران در اسفندماه با رشد کمتری نسبت به ماه‌های قبل و ماه مشابه سال قبل روبه‌رو بوده است.

به گزارش اقتصادآنلاین، کاهش ۳/۸ درصدی ارزش‌افزوده بخش نفت در اسفند ۱۴۰۳، نشان‌دهنده چالش‌های صادرات نفت است. این افت، برخلاف رشد اندک ۰/۱ درصدی در فصل پاییز، به محدودیت‌های تحریمی و در پی آن کاهش تقاضای جهانی مرتبط است. آمار اوپک نیز این روند نزولی را تأیید می‌کند. این وضعیت بر ضرورت تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت تأکید دارد. سیاست‌های تقویت بخش‌های غیرنفتی می‌تواند این کاستی را جبران کند. با این حال بخش زیادی از جامعه ایران در انتظار رفع تحریم‌ها هستند. موضوعی که می‌تواند به رونق بیشتر اقتصادی کمک کند.

صنایع و معادن

بر اساس اعلام بانک مرکزی، گروه صنایع و معادن در فصل پاییز سال ۱۴۰۳ رشد ۳/۴ درصدی را ثبت کرده است. این گروه شامل بخش‌های "ساختمان، صنعت، استخراج معدن، تأمین آب، برق و گاز طبیعی" است. نتایج برآورد‌های این مرکز نشان می‌دهد گروه صنایع و معادن در اسفند سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد ۳/۱ درصدی داشته است که عمدتاً تحت‌تأثیر افزایش شاخص تولید بخش صنعت و افزایش شاخص فروش نهاده‌های ساختمانی بورسی بوده است.

گروه خدمات

بر اساس اعلام بانک مرکزی، گروه خدمات در فصل پاییز سال ۱۴۰۳ رشد ۴/۳ درصدی را ثبت کرده است. نتایج برآورد‌های این مرکز نشان می‌دهد ارزش‌افزوده گروه خدمات در اسفند سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد ۵/۱ درصدی را ثبت کرده است. در اسفندماه، بخش‌های "عمده‌فروشی و خرده‌فروشی"، "اداره عمومی، دفاع و تأمین اجتماعی" و "فعالیت‌های مالی و بیمه" رشد مثبتی را نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کرده‌اند.

جمع‌بندی

بر اساس اعلام بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی در فصل پاییز ۱۴۰۳ رشد ۳/۶ درصدی و تولید ناخالص داخلی بدون نفت رشد ۳/۹ درصدی را ثبت کرده است. به همین ترتیب، نتایج برآورد‌های مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد تولید ناخالص داخلی با نفت در اسفند سال ۱۴۰۳ رشد ۳/۶ درصدی و بدون نفت رشد ۴/۲ درصدی داشته است. همچنین در اسفند سال ۱۴۰۳، بخش کشاورزی تحت‌تأثیر افزایش تولید محصولات زراعی و دامی با رشد ۴/۶ درصدی، بخش نفت خام و گاز طبیعی تحت‌تأثیر کاهش تولید نفت خام با رشد منفی ۳/۸ درصدی، گروه صنایع و معادن تحت‌تأثیر افزایش شاخص صنایع بورسی در بخش صنعت و معدن و افزایش شاخص فروش نهاده‌های ساختمانی بورسی با رشد ۳/۱ درصدی و گروه خدمات تحت‌تأثیر رشد مثبت بخش‌های اصلی خود با رشد ۵/۱ درصدی روبه رو ﺑﻮده است.

همچنین بر اساس برآورد‌های این مرکز از رشد ماه‌های دی تا اسفند، تولید ناخالص داخلی در فصل زمستان ۱۴۰۳ نسبت به زمستان ۱۴۰۲، رشد ۱/۸ درصدی و تولید ناخالص داخلی بدون نفت رشد ۱/۹ درصدی داشته است. در این فصل، بخش کشاورزی رشد ۴/۸ درصدی، بخش نفت خام و گاز طبیعی رشد ۰/۷ درصدی، گروه صنایع و معادن رشد منفی ۱ درصدی و بخش خدمات رشد ۴ درصدی را ثبت کرده‌اند.

بر این اساس این جمع‌بندی، تصویر جامعی از عملکرد اقتصاد در سال ۱۴۰۳ ارائه می‌دهد. رشد ۳/۶ درصدی کل اقتصاد و ۴/۲ درصدی بدون نفت در اسفند، نشان‌دهنده نقش محوری بخش‌های غیرنفتی است. کشاورزی و خدمات با رشد مثبت، نقاط قوت اقتصاد هستند، در حالی که افت بخش نفت و رشد منفی صنایع و معادن در فصل زمستان، چالش‌های ساختاری را نشان می‌دهد. این گزارش بر ضرورت سیاست‌های هدفمند برای تقویت بخش‌های پیشرو و رفع موانع بخش‌های ضعیف‌تر تأکید دارد.

در نهایت، بر اساس آمار نه‌ماهه حساب‌های ملی بانک مرکزی و نتایج فصل زمستان مرکز پژوهش‌ها، تولید ناخالص داخلی سال ۱۴۰۳ در مقایسه با سال ۱۴۰۲، رشد ۲/۸ درصدی و تولید ناخالص داخلی بدون نفت رشد ۲/۷ درصدی داشته است. همان‌گونه که در شکل ۸ مشاهده می‌شود، این رشد نسبت به رشد محقق‌شده طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ (متوسط ۴/۷ درصد) به میزان محسوسی (حدود ۲ واحد درصد) کمتر است.

به گزارش اقتصادنلاین، گزارش حاضر که مرکز پژوهش‌های مجلس آن را تهیه کرده است، تصویری جامع از عملکرد اقتصادی ایران در سال ۱۴۰۳ ارائه می‌دهد. رشد اقتصادی ۲/۸ درصدی و ۲/۷ درصدی بدون نفت، کاهش قابل‌توجهی نسبت به میانگین ۴/۷ درصدی سال‌های ۱۳۹۹-۱۴۰۲ را نشان می‌دهد، که زنگ خطری برای سیاست‌گذاران است.

بخش‌های کشاورزی (۴/۶ درصد) و خدمات (۵/۱ درصد) با رشد مثبت، نقاط قوت اقتصاد هستند، در حالی که افت ۳/۸ درصدی بخش نفت و رشد منفی صنایع و معادن در فصل زمستان، چالش‌های ساختاری مانند تحریم‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری را برجسته می‌کند. دقت بالای برآورد‌های ماهانه مرکز پژوهش‌ها و تطابق با داده‌های بانک مرکزی، قابلیت اعتماد این گزارش را افزایش می‌دهد. رشد بالاتر بخش غیرنفتی (۴/۲ درصد در اسفند) نشانه‌ای از کاهش وابستگی به نفت است، اما تداوم روند نزولی رشد، نیاز به اصلاحات ساختاری، تقویت زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در بخش‌های پیشرو را ضروری می‌سازد. توجه به مدیریت منابع آب در کشاورزی و تنوع‌بخشی به اقتصاد برای جبران کاستی‌های نفت، از اولویت‌های کلیدی است. این گزارش ابزار ارزشمندی برای رصد کوتاه‌مدت و سیاست‌گذاری هدفمند فراهم می‌کند.