ظهور دیکتاتوری در ترکیه/ اردوغان می‌خواهد پوتین باشد، اما ترکیه روسیه نیست
اردوغان ممکن است آرزوی شبیه شدن به پوتین را داشته باشد، اما ترکیه روسیه نیست. برخلاف روسیه که از منابع غنی انرژی بهره می‌برد، اقتصاد ترکیه عمیقا به سرمایه گذاری خارجی وابسته است. سرمایه‌گذاران در حال حاضر در حال فرار از ترکیه هستند، زیرا آن کشور روز به روز بیشتر به سوی اقتدارگرایی پیش می‌رود و لغزش به سمت استبداد کامل باعث می‌شود آنان به سختی به ترکیه بازگردند. اقتصاد ترکیه کماکان در بحران فرو خواهد ماند.
به گزارش اقتصاد آنلاین، "گونول تول" مدیر برنامه ترکیه در انستیتو خاورمیانه در مقاله‌ای تازه در نشریه "فارن افرز" به این موضوع پرداخته که چرا ممکن است "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور ترکیه از پذیرش خط مشی فعلی خود به سوی خودکامگی پشیمان شود.
بازداشت اکرم امام اوغلو گام اردوغان به سوی خودکامگی تمام عیار است
این پژوهشگر مسائل ترکیه با اشاره به این که طرح خارج کردن "امام اوغلو" از عرصه سیاست ترکیه اقدامی کاملا "برنامه ریزی شده" و "حساب شده" از سوی شخص اردوغان بوده است، می‌نویسد:"در ابتدا ادعا‌هایی درباره مشکل دار بودن مدرک تحصیلی امام اوغلو مطرح شد. این اقدام برنامه ریزی بدان خاطر بود که طبق قانون، نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری ترکیه باید دارای مدرک دانشگاهی باشند. یک روز پس از آن، امام اوغلو به اتهام فساد و نقش داشتن در تروریسم دستگیر شد. اتهام دوم نه تنها مانع از نامزدی امام اوغلو برای انتخابات ریاست جمهوری می‌شود بلکه قدرت اقتصادی‌اش را نیز از او می‌گیرد. سال هاست که اردوغان از طریق دستکاری نهاد‌های دولتی و اعمال کنترل بر اهرم‌های قدرت توانسته به زمامداری‌اش ادامه دهد. با این وجود، اپوزیسیون ترکیه در سالیان اخیر توانسته نامزد‌های قابل قبولی را برای رقابت در برابر او معرفی کند. اردوغان در طول بیش از دو دهه زمامداری خود نهاد‌های دموکراتیک ترکیه را برچیده و کنترل خود را بر یک سیستم حکومت تک نفره تثبیت کرده است. پس از کودتای نافرجام افسران ارتش در سال ۲۰۱۶ میلادی که اردوغان و حزبش آن را به جنبشی مرتبط ساختند که اعضای آن در سایر ارگان‌های دولت و نهاد‌های عمومی حضور داشتند، اردوغان با پاکسازی هزاران قاضی و جایگزینی آنان با وفادارانی که موافق کارزار سرکوبگرانه او بودند دستگاه قضایی ترکیه را در دست گرفت. اکنون رسانه‌ها در ترکیه خفه شده‌اند. بیش از ۹۰ درصد از رسانه‌های ترکیه متعلق به شرکت‌های حامی دولت هستند و روزنامه‌نگاران مستقل به طور معمول زندانی می‌شوند. در ترکیه هنوز انتخابات برگزار می‌شود، اما سیستمی به شدت معیوب است. ترکیه را می‌توان نمونه‌ای از یک رژیم اقتدارگرای رقابتی دانست، رژیمی که می‌خواهد دموکراسی را تقلید کند و در عین حال به طور سیستماتیک زمین بازی را به نفع حزب حاکم کج می‌کند. احزاب اپوزیسیون فعال هستند، بحث‌های عمومی واقعی در مورد سیاست وجود دارد و گاهی اوقات مقام‌های در قدرت فعلی متحمل شکست می‌شوند. با این وجود، در شرایطی که دستگاه قضایی فاقد استقلال است و حکومت آن نهاد را کنترل می‌کند، رسانه‌های مستقل را خفه می‌کند، و نهاد‌های دولتی را برای تضعیف مخالفان خود مسلح می‌کند، رقابت انتخاباتی چندان منصفانه نیست".
شواهدی از آسیب پذیری اردوغان
نویسنده کتاب "جنگ اردوغان: مبارزه یک مرد قوی در خانه و سوریه" در ادامه مقاله با اشاره به شواهدی از آسیب پذیری اردوغان می‌نویسد:"حاشیه پیروزی او در انتخابات نسبتا کم بوده است. برای مثال، در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ میلادی، اردوغان با کسب ۵۲ درصد آرا پیروز شد. او گاهی برای پیشبرد منافع خود و حزبش به اقدامات شدیدتری متوسل شده است. برای مثال، در انتخابات شهرداری استانبول در سال ۲۰۱۹ میلادی زمانی که امام اوغلو نامزد حزب عدالت و توسعه تحت رهبری اردوغان را شکست داد مقام‌های دولتی نتیجه را ابطال کردند و خواستار برگزاری مجدد انتخابات شدند. در آن انتخابات امام اوغلو بار دیگر با اختلاف بیشتری پیروز شد. خطرناک‌ترین تاکتیک اردوغان، اما زندانی کردن قوی‌ترین رقبایش بوده است. برای مثال، "صلاح الدین دمیرتاش" سیاستمدار کاریزماتیک کُرد که در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ میلادی اردوغان را به چالش کشید به اتهام ارتباط با پ ک ک زندانی شد. امام اوغلو نیز در سال ۲۰۲۲ به اتهام توهین به یک مقام دولتی به حبس محکوم شد. با این وجود، از آنجایی که پرونده کماکان در حال رسیدگی است، این حکم مانع از نامزدی مجدد شهردار استانبول نشده است"
اردوغان جا پای پوتین گذاشته است
این پژوهشگر مسائل ترکیه با اشاره به این که اردوغان به شکل خطرناکی به آن چه می‌خواهد نزدیک شده و مسیر مشابه خط مشی پوتین در روسیه را این بار در ترکیه در پیش گرفته، می‌نویسد:"اردوغان در سال گذشته چندین شهردار منتخب احزاب اپوزیسیون را برکنار و شهرداران منصوب دولت را جایگزین آنان کرد. روزنامه‌نگاران، سیاستمداران، فعالان حقوق بشر، حتی گروه‌های تجاری برتر کشور هدف پرونده‌های جعلی دادگاهی قرار گرفته‌اند. با این وجود، دستگیری امام اوغلو در هفته جاری تشدید قابل توجه اقدامات سرکوبگرانه اردوغان را نشان داد. اتهامات مرتبط با تروریسم و فساد درباره امام اوغلو بسیار جدی‌تر هستند و در نتیجه عواقب بسیار بیشتری نسبت به اتهامات پرونده او در سال ۲۰۲۲ میلادی برایش به همراه خواهند داشت. بر خلاف دمیرتاش که محبوب بود، اما هرگز به جایگاهی فراتر از صرف نامزد یک حزب سوم بودن ارتقاء پیدا نکرد، امام اوغلو تهدیدی مستقیم برای ریاست جمهوری اردوغان محسوب می‌شود. اردوغان با حذف این رقیب از میدان نشان داد که علاقه‌ای به حفظ چهره رقابتی انتخابات ندارد. در عوض، او به دنبال نوعی سیستم استبدادی است که "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه برقرار کرده، سیستمی بدون مخالفت واقعی و بدون غافلگیری انتخاباتی. دو دهه پیش روسیه آن روز‌ها دیکتاتوری تحت کنترل شدید امروزین نبود. اقتصاد آن کشور در حال شکوفایی بود. در آن زمان پوتین واقعا محبوب بود، بنابراین برخی مخالفان خود را تحمل کرد و بخش‌هایی از نظام دموکراتیک را دست نخورده باقی گذاشت. با این وجود، پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی با توقف رشد اقتصادی و شروع اعتراضات ضد دولتی پوتین با سرکوب پاسخ داد. او در سال ۲۰۲۰ میلادی او به طور کامل حکومت خود را به عنوان یک خودکامه بدون هرگونه چالشی تثبیت کرد. اصلاحات قانون اساسی به تصویب رسید که به پوتین اجازه داد تا سال ۲۰۳۶ در قدرت باقی بماند. رژیم او حتی با دستگیری، تبعید یا ساکت کردن حاشیه‌ای‌ترین منتقدان خود دست به کار شد. برای مثال، عوامل کرملین در آگوست ۲۰۲۰ میلادی "الکسی ناوالنی" سرسخت‌ترین مخالف پوتین را در تلاش برای کشتن او مسموم کردند. امروزه در روسیه انتخابات ظاهرا برگزار می‌شود، اما نامزد رقیب جدی‌ای نمی‌تواند در مقابل پوتین قرار گیرد. درست مانند پوتین، سرکوبگری اردوغان با کاهش محبوبیت او تشدید شده است. حوزه‌های کلیدی اجتماعی از جمله جوانان ترکیه بیش از پیش ناامید هستند. بسیاری از جوانان ترکیه که از سیاست‌های به شکل فزاینده اقتدارگرایانه اردوغان و کمبود فرصت اقتصادی ناامید شده‌اند، به فکر مهاجرت هستند. هم چنین، واکنش ملی گرایانه علیه سیاست‌های دولت که به میلیون‌ها پناهنده سوری اجازه می‌دهد در ترکیه زندگی کنند، در حال افزایش است. بزرگترین دردسر اردوغان اقتصاد بیمار ترکیه است. ترکیه از سال ۲۰۱۸ میلادی به این سو با تورم و وخامت اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. پس از سال‌ها سیاست‌های غیرمتعارف حمایت شده توسط اردوغان سیاست‌هایی که بسیاری از اقتصاددانان معتقد بودند بحران را بدتر می‌کند وزیر دارایی جدید رویکرد قدیمی را رها کرد، اما تاکنون نتوانسته اقتصاد را تغییر دهد. انجمن صنعت و تجارت ترکیه آشکارا از برنامه اقتصادی جدید انتقاد کرده است. اردوغان در پاسخ به این انتقاد آن انجمن را به تضعیف دولت متهم کرد. در همین حال، تایید اردوغان در جامعه متحمل آسیب شده است. برای مثال، در جریان انتخابات شهرداری ۲۰۲۴ میلادی اگرچه اردوغان از تمام قدرت دولتی در اختیار خود برای کمک به پیروزی حزبش استفاده کرد با این وجود، حزب حاکم عدالت و توسعه بزرگترین شکست خود را متحمل شد. سرکوبگری فزاینده اردوغان علیه اپوزیسیون در سال گذشته تلاشی برای متوقف کردن این حرکت بوده است. در این میان، امام اوغلو که یک فرد خارج از حلقه اصلی سیاستمداران ترکیه پیش از ورود به رقابت بر کسب مقام شهرداری در سال ۲۰۱۹ بود، با پایان دادن به تسلط ۲۵ ساله حزب حاکم بر استانبول شهری که اردوغان حرفه خود را در آنجا آغاز کرد عرصه اصلی سیاست ترکیه را بهت زده ساخت. علیرغم تلاش‌های بی‌وقفه اردوغان برای خلع ید امام اوغلو، او سال گذشته مجددا و به راحتی در انتخابات پیروز شد و جذابیت گسترده‌اش را فراتر از پایگاه سنتی سکولار حزبش تثبیت کرد. امام اوغلو به یک رقیب سرسخت برای حکومت اردوغان تبدیل شد".
چرا از دست دادن شهرداری استانبول شکست سنگینی برای اردوغان بود؟
"گونول تول" با اشاره به این که چرا برای اردوغان بازپس گیری شهرداری استانبول اهمیت دارد می‌نویسد:" اردوغان فقط نمی‌خواهد از ریاست جمهوری خود محافظت کند، او هم چنین می‌خواهد استانبول را پس بگیرد. از دست دادن شهر استانبول در برابر مخالفان در سال ۲۰۱۹ میلادی نه تنها یک شکست سیاسی بلکه یک ضربه مالی عمیق برای شخص اردوغان محسوب می‌شد. آن شکست اردوغان را از منابع عظیم استانبول که دهه‌ها شبکه حمایتی او را تقویت کرده بود محروم ساخت. بازپس گیری استانبول می‌تواند به کارکردن ماشین سیاسی او در برهه زمانی وخیم اقتصادی فعلی کمک کند. برکناری شهردار فعلی به اردوغان اجازه می‌دهد تا شهردار مورد تایید خود را در استانبول منصوب کند. اردوغان در حال انجام یک بازی با ریسک بالاست. اگر او موفق شود می‌تواند در انتخابات بعدی پیروز شده و حکمرانی خود را مادام العمر سازد. شاید حق با او باشد. احزاب اپوزیسیون و نهاد‌های سیاسی ابزاری برای محدود کردن او ندارند. اگرچه بسیاری از مردم در ترکیه خشمگین هستند، اما عموم مردم احساس می‌کنند توان مقابله با اردوغان را ندارند. آخرین باری که اردوغان در سال ۲۰۱۳ با تظاهرات گسترده رو‌به‌رو شد و دولت تحت زمامداری او به طرز وحشیانه‌ای به معترضان پاسخ دادند، نیرو‌های امنیتی چندین نفر را کشتند، هزاران نفر را مجروح کردند و بازداشت‌های دسته جمعی انجام دادند. هم چنین، رئیس جمهور ترکیه از یک محیط بین‌المللی بسیار راحت بهره می‌برد. بازگشت "دونالد ترامپ" رئیس‌جمهور ایالات متحده به کاخ سفید باعث جسارت اردوغان شده است. اکنون که ترامپ به طور فعال دموکراسی ایالات متحده را تضعیف می‌کند و علاقه‌ای به پاسخگو کردن رهبران خارجی اقتدارگرا به خاطر سرکوبگری آنان از خود نشان نمی‌دهند، اردوغان نیز از انتقام گیری ایالات متحده نمی‌ترسد. پیشنهادات ترامپ به پوتین رهبران اروپایی را نیز متاثر کرده و آنان را وادار به تعامل مجدد با ترکیه به امید تقویت دفاع خود در برابر تجاوز روسیه کرده است و به احتمال زیاد اگر این به معنای کسب حمایت آنکارا باشد آنان حاضر خواهند بود تعمیق استبداد اردوغان را نادیده بگیرند".
چرا ممکن است اعتماد به نفس اردوغان نسبت به موقعیت خود در داخل ترکیه نادرست باشد؟
این تحلیلگر مسائل ترکیه با اشاره به این که ممکن است اردوغان دچار خطای محاسباتی شده باشد، می‌افزاید:"آخرین باری که او سعی کرد امام اوغلو را کنار بگذارد نتیجه معکوس به همراه داشت. برگزاری مجدد و اجباری انتخابات شهرداری استانبول در سال ۲۰۱۹ میلادی که امام اوغلو در آن با اختلاف اندکی برنده شد، بسیاری از رأی دهندگان را خشمگین کرد و آن را مداخله غیرموجه دولت در روند انتخابات می‌دانستند. در دومین رای گیری، امام اوغلو با اختلاف بیشتری برنده شد که بزرگترین پیروزی برای یک شهردار استانبول در دهه‌های اخیر محسوب می‌شد. نکته مهم‌تر آن که اردوغان ممکن است آرزوی شبیه شدن به پوتین را داشته باشد، اما ترکیه روسیه نیست. برخلاف روسیه که از منابع غنی انرژی بهره می‌برد، اقتصاد ترکیه عمیقا به سرمایه گذاری خارجی وابسته است. سرمایه‌گذاران در حال حاضر در حال فرار از ترکیه هستند، زیرا آن کشور روز به روز بیشتر به سوی اقتدارگرایی پیش می‌رود و لغزش به سمت استبداد کامل باعث می‌شود آنان به سختی به ترکیه بازگردند. اقتصاد ترکیه کماکان در بحران فرو خواهد رفت".
