پیامدهای عبور هند از خطوط قرمز پاکستان؛ جهان در آستانه رویارویی تمام عیار دو قدرت هسته‌ای قرار دارد؟

به گزارش اقتصادنیوز، نیویورک تایمز با انتشار یادداشتی نوشت: هند بامداد چهارشنبه اعلام کرد که پس از گذشت دو هفته از حمله‌ای تروریستی در کشمیر تحت کنترل این کشور که در آن بیش از ۲۶ غیرنظامی کشته شدند، حملاتی علیه مواضعی در خاک پاکستان انجام داده است.

دولت هند اعلام کرد که نیروهایش به ۹ نقطه در خاک پاکستان و مناطق پاکستانی کشمیر مورد مناقشه حمله کرده‌اند. مقامات نظامی پاکستان گفتند در این حملات که ۶ نقطه در ایالت پنجاب و کشمیر تحت کنترل پاکستان را هدف گرفت، دست‌کم ۸ نفر کشته و ۳۵ نفر دیگر زخمی شده‌اند. در حالی که هند در سال‌های اخیر در واکنش به تنش‌ها به برخی مناطق در کشمیر تحت کنترل پاکستان حمله کرده بود، حمله اخیر به ایالت پنجاب که خارج از منطقه مورد مناقشه قرار دارد، سطح جدیدی از تنش بین دو کشور هسته‌ای به شمار می‌رود.

دهلی نو خط قرمزها را رد کرد

این نشریه در ادامه آورد: هند پس از این حملات، خود را برای واکنش احتمالی پاکستان آماده می‌کرد. دو کشور که بیش از هفت دهه است رقیب منطقه‌ای یکدیگر به شمار می‌روند، چندین بار جنگیده‌اند و بارها تا آستانه درگیری گسترده پیش رفته‌اند. افزایش تنش‌ها بار دیگر نگرانی جهانیان را برانگیخته و بسیاری از رهبران هشدار داده‌اند که عدم مهار این بحران می‌تواند پیامدهای وخیمی در پی داشته باشد.

هند در بیانیه‌ای اعلام کرد که این حملات پس از گردآوری شواهدی صورت گرفته که نشان می‌دهد «تروریست‌های مستقر در پاکستان» در حمله ماه گذشته به غیرنظامیان در منطقه‌ای گردشگری در کشمیر نقش داشته‌اند. دهلی‌نو این اقدام نظامی را «اندازه‌گیری‌شده، مسئولانه و با هدف عدم تشدید تنش» توصیف کرده و تأکید داشته که تنها اردوگاه‌های شناخته‌شده تروریستی را هدف گرفته است. اما دولت پاکستان در بیانیه‌ای این حمله را «اقدامی تحریک‌آمیز و آشکار از جنس جنگ» و «نقض حاکمیت» خود خواند.

پاکستان هشدار داد که این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند و در «زمان و مکان مناسب» به آن پاسخ خواهد داد. مقامات نظامی پاکستان گفتند که واکنشی «مشخص اما قاطع» نشان خواهند داد. شبکه‌های خبری هند گزارش دادند که یک جنگنده در سمت هند در کشمیر سقوط کرده، اما هنوز مشخص نیست که این هواپیما متعلق به کدام کشور بوده و علت سقوط آن چه بوده است.

در همین حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در واکنش به این درگیری آن را «شرم‌آور» خواند و گفت: «ما تازه از آن باخبر شدیم. این دو کشور مدت‌هاست در حال جنگ و درگیری‌اند. فقط امیدوارم خیلی زود پایان یابد». آجیت دووال، مشاور امنیت ملی هند، پس از حمله، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، را در جریان عملیات نظامی قرار داد.

روبیو در شبکه ایکس نوشت که به‌دقت اوضاع میان هند و پاکستان را زیر نظر دارد و خواهان پایان سریع درگیری‌هاست و «به تلاش‌های دیپلماتیک با رهبران دو کشور برای یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز ادامه خواهد داد». سخنگوی آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، از هر دو طرف خواست خویشتن‌داری نشان دهند و هشدار داد که «جهان توان رویارویی نظامی میان هند و پاکستان را ندارد». اما بنا به گفته اسفندیار میر، پژوهشگر ارشد برنامه آسیای جنوبی در مرکز استیمسون در واشنگتن، ابعاد و ماهیت این حملات احتمالاً واکنش شدیدتری از سوی پاکستان در پی خواهد داشت.

او گفت: «در گذشته، پس از حملات تروریستی در کشمیر تحت کنترل هند در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹، دهلی نو حملاتی محدود به مناطق تحت کنترل پاکستان انجام داد. اما این بار هند دو خط قرمز مهم را در عملیات نظامی خود پشت سر گذاشته؛ هم از نظر تعداد اهداف و هم از نظر حمله به قلب پاکستان یعنی ایالت پنجاب».

پس‌لرزه‌های یک تنش تاریخی

مقامات نظامی هند اعلام کردند که تمامی واحدهای پدافند هوایی کشور در امتداد مرز در حالت آماده‌باش قرار گرفته‌اند. رسانه ملی هند گزارش داد که چندین فرودگاه، از جمله فرودگاه سرینگر، پایتخت کشمیر تحت کنترل هند، به روی پروازهای غیرنظامی بسته شده‌اند. هنوز مشخص نیست که حملات روز چهارشنبه با موشک‌های شلیک‌شده از خاک هند صورت گرفته یا با ورود جنگنده‌ها به آسمان پاکستان.

ارتش پاکستان اعلام کرد که هواپیماهای هندی وارد حریم هوایی این کشور نشده‌اند. ساکنان مظفرآباد، پایتخت بخش پاکستانی کشمیر، از شنیدن صدای جت‌ها در آسمان خبر دادند. آن‌ها گفتند که منطقه‌ای روستایی در نزدیکی مظفرآباد که پیشتر محل فعالیت گروه شبه‌نظامی لشکر طیبه بوده، ظاهراً هدف قرار گرفته است.

سخنگوی ارتش پاکستان گفت که پنج منطقه دیگر هدف حمله قرار گرفته‌اند، از جمله بهاولپور در ایالت پنجاب، محل مدرسه‌ای مرتبط با گروه جیش محمد، کوتلی و باغ در کشمیر تحت کنترل پاکستان و شکرگر و مریدکه در ایالت پنجاب، جایی که گفته می‌شود لشکر طیبه حضور دارد.ارتش هند نام عملیات خود را «سِندور» گذاشته است، واژه‌ای که به گرد قرمز رنگی اشاره دارد که زنان هندو پس از ازدواج در فرق سر خود می‌ریزند. این نام اشاره‌ای نمادین به طبیعت فجیع حمله تروریستی دارد که در آن بسیاری از زنان شاهد کشته شدن همسران خود بودند. راجنات سینگ، وزیر دفاع هند، در شبکه ایکس نوشت: «پیروزی بر ما در هند» در حمله تروریستی ۲۲ آوریل، مهاجمان به سوی گردشگران در منطقه کشمیر تحت کنترل هند آتش گشودند که در پی آن ۲۶ نفر کشته و بیش از ده نفر زخمی شدند. این قتل‌عام یکی از مرگبارترین حملات علیه غیرنظامیان در هند طی چند دهه اخیر بود. هند بلافاصله انگشت اتهام را به سوی پاکستان نشانه رفت، گرچه اسلام‌آباد هرگونه دخالت را رد کرده و هند نیز مدارک چندانی ارائه نداده است.

با این حال، دهلی‌نو بلافاصله مجموعه‌ای از اقدامات تنبیهی علیه پاکستان در پیش گرفت، از جمله تهدید به قطع جریان یکی از رودخانه‌های اصلی که تأمین‌کننده آب پاکستان است. در داخل کشمیر، نیروهای امنیتی هند موج گسترده‌ای از سرکوب را آغاز کرده‌اند؛ صدها نفر بازداشت شده‌اند و عملیات تعقیب مظنونان همچنان ادامه دارد. از زمان وقوع حمله، تبادل آتش‌های پراکنده میان نیروهای دو طرف در مرز افزایش یافته است. حملات اخیر هند نشانه‌ای روشن از شدت گرفتن بحران است. پیشتر، پاکستان هشدار داده بود که به هرگونه تجاوز هند پاسخ خواهد داد و هر دو کشور توانایی وارد آوردن آسیب‌های گسترده به یکدیگر را دارند. در مظفرآباد، فعالان سیاسی روز دوشنبه در اعتراض به تهدیدات هند علیه پاکستان، تظاهراتی برگزار کردند. هند مدت‌هاست که پاکستان را متهم به تحریک خشونت‌های جدایی‌طلبانه در کشمیر می‌کند؛ منطقه‌ای با مناظر چشم‌نواز و تنوع قومی که در دامنه کوه‌های هیمالیا قرار دارد. سرنوشت کشمیر پس از تقسیم هندِ مستعمره بریتانیا در سال ۱۹۴۷ به دو کشور هند و پاکستان، مبهم باقی ماند. در آن زمان، مهاراجه هندو مذهب کشمیر که ابتدا خواهان حفظ استقلال منطقه‌ای با اکثریت مسلمان بود، با آغاز تهاجم ارتش پاکستان تصمیم گرفت به هند ملحق شود. از آن زمان، هر دو کشور بخشی از کشمیر را در اختیار دارند و مدعی تمامیت آن هستند، در حالی که مردم کشمیر عملاً نقشی در تعیین سرنوشت خود نداشته‌اند. پس از جنگ سال ۱۹۹۹ و اوج‌گیری شورش‌های جدایی‌طلبانه، کشمیر به یکی از نظامی‌ترین مناطق جهان بدل شده است. از آن زمان، بارها دو کشور تا آستانه جنگ پیش رفته‌اند، از جمله در سال ۲۰۱۹، زمانی که انفجار بمبی در کشمیر جان دست‌کم ۴۰ سرباز هندی را گرفت. این حمله که گروه اسلام‌گرای جیش محمد مسئولیت آن را بر عهده گرفت، به حمله هوایی هند به داخل خاک پاکستان انجامید و در پی آن یک جنگنده هندی نیز سرنگون شد. اما تنش‌ها زمانی فروکش کرد که پاکستان خلبان را آزاد کرد.