وضعیت مبهم آثار استاد فرشچیان در سعدآباد؛ تابلو‌هایی که در سکوت ترک برداشتند
برنا- گروه فرهنگ و هنر: بیش از پنجاه اثر ارزشمند مینیاتور، در دل موزه استاد فرشچیان به نمایش درآمده‌اند و براساس گزارش‌هایی برخی از تابلو‌ها دچار آسیب شده‌اند؛ ماجرایی که حالا توجه رسانه‌ها را به نگهداری آثار امانتی در موزه‌ها جلب کرده است.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ در دل مجموعه تاریخی کاخ سعدآباد، جایی میان خاطرات سلطنت و معماری قاجاری، یکی از موزه‌های خاص و شناخته‌شده تهران جای گرفته است؛ موزه استاد فرشچیان. بنایی با قدمتی از دوره قاجار که زمانی محل اقامت رضا شاه پهلوی و همسر چهارمش، عصمت دولتشاهی بود و از سال ۱۳۸۰، با هدف نمایش آثار نگارگری یکی از تأثیرگذارترین هنرمندان معاصر ایران، به موزه‌ای هنری تبدیل شد.
این عمارت ۶۰۰ متر مربعی، امروز میزبان بیش از ۵۰ اثر ارزشمند از محمود فرشچیان است؛ هنرمندی که مرز‌های مینیاتور ایرانی را گسترش داد و جهانی کرد. آثار او، آمیخته‌ای از سنت و نوآوری‌اند؛ از تابلوهای معروفی همچون شکوفایی، خوبی و بدی، حافظ و شیخ صنعان گرفته تا اثر معروف سَحر که در گالری سوم این موزه به نمایش درآمده است.
سه گالری، یک روایت هنری بی‌نظیر
موزه استاد فرشچیان به سه گالری تقسیم شده است. گالری اول با ۱۳ اثر، گالری دوم با ۱۰ اثر کلاسیک‌تر و گالری سوم با ۱۴ اثر. آثاری که همگی به صورت امانی از مراکز معتبری، چون موزه هنرهای معاصر تهران به این مکان انتقال یافته‌اند.
سایه‌ای بر رنگ‌ها؛ گزارش‌هایی از آسیب آثار
در هفته‌های اخیر، زمزمه‌هایی نگران‌کننده در میان اهالی هنر و رسانه پیچیده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، تعدادی از آثار موجود در این موزه دچار آسیب شده‌اند؛ آسیبی که منشأ آن، طبق گمانه‌زنی‌ها، ممکن است ناشی از مشکلات سیستم گرمایش و سرمایش، یا قرارگیری موزه در مجاورت رودخانه باشد.
استاندارد‌های موزه‌داری از جمله نورپردازی، کنترل دما و رطوبت و نحوه نگهداری آثار، از موضوعات اساسی‌اند که در این ماجرا بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. در شرایطی که آثار امانتی در ایده‌آل‌ترین حالت باید تحت نظارت‌های سخت‌گیرانه فنی نگهداری شوند، آسیب احتمالی به چنین گنجینه‌ای، مسئله‌ای ساده تلقی نمی‌شود.
پاسخ مسئولان؛ جای خالی یک روایت رسمی
پس از انتشار تصاویر و گزارش‌هایی در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها، روابط عمومی کاخ سعدآباد با انتشار متنی عنوان کرد: «عملیات مرمت و ساماندهی تابلوی فاخر «حمایت» اثر استاد محمود فرشچیان در مجموعه فرهنگی‌تاریخی سعدآباد با موفقیت به پایان رسید. این اثر که در سال ۱۳۷۸ با تکنیک اکریلیک و در ابعاد ۵۰ در ۸۱ سانتی‌متر خلق شده، نمادی از حمایت مادرانه و پناه گرفتن آهو، به‌عنوان نماد مظلومیت، در آغوش بانویی مهربان است. استفاده از رنگ‌های گرم در این اثر، بار عاطفی آن را دوچندان کرده است.
فرایند مرمت این تابلو در زمستان ۱۴۰۳ با بررسی‌های فنی، ساختاری و آسیب‌شناسی آغاز شد. بر اثر گذر زمان و عوامل محیطی، تکیه‌گاه مقوایی اثر، پاسپارتو و قاب آن دچار اعوجاج و تاب‌خوردگی شده بود. در گام نخست، اجزای ناپایدار قاب جدا شد و تابیدگی تکیه‌گاه به‌شیوه‌ای کاملاً غیرتخریبی اصلاح شد.
در ادامه، قاب چوبی تقویت و لایه رنگی آن به روش طلاچسبانی موزون‌سازی شد. سپس، یک لایه محافظ گلیز با ضخامت ۷۰ میکرون روی قاب قرار گرفت. همچنین شیشه محافظ اثر تعویض و از شیشه استاندارد ضد UV و ضد بازتاب مخصوص آثار تاریخی استفاده شد.
پاسپارتو نیز اسیدزدایی، استحکام‌بخشی و با لایه‌های فری‌اسید بازسازی شد تا استقرار اثر در آن بدون تنش و کاملاً پایدار باشد. در پشت تابلو، سه لایه صلب شامل دو لایه مقوای فری‌اسید و یک لایه فوم نصب و با استفاده از دو قید چوبی، میانه کار تقویت شد تا از تاب‌خوردگی مجدد جلوگیری شود.
برای جلوگیری از نفوذ گردوغبار، لایه گردگیر در اطراف قاب نصب و کیت هنگر استاندارد شامل کابل فولادی روکش‌دار با بست آلومینیومی و حلقه آویز در پشت اثر تعبیه شد.
واحد مرمت مجموعه فرهنگی‌تاریخی سعدآباد، با نظارت روزانه بر ۱۵ موزه فعال، نقشی کلیدی در حفظ آثار تاریخی و هنری ایفا می‌کند. این واحد ضمن مرمت مستمر، به پایش شرایط محیطی، پیشگیری از آسیب‌ها و حفظ اصالت آثار متعهد است.
موزه هنرهای زیبا در سعدآباد، که مجموعه‌ای از تابلوهای کلاسیک و معاصر را در خود جای داده، دارای واحد مرمت مستقل است. تابلوهای نقاشی از حساس‌ترین آثار هنری محسوب می‌شوند و کوچک‌ترین اختلال در شرایط نگهداری می‌تواند به ترک‌خوردگی، تغییر رنگ یا پوسته‌شدن اثر منجر شود. از این‌رو، مرمت در این واحد با تجهیزات دقیق و تحت نظارت کارشناسان خبره انجام می‌شود.
فرآیند مرمت در سعدآباد، صرفاً یک اقدام فنی نیست؛ بلکه بخشی از راهبرد ملی برای حفظ هویت فرهنگی و بصری ایران به‌شمار می‌رود. استمرار این تلاش‌ها نیازمند حمایت، برنامه‌ریزی علمی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت میراث فرهنگی است.»
پایان باز؛ سرنوشت آثار در هاله‌ای از ابهام
هنوز مشخص نیست چه میزان از آسیب‌ها صحت دارد، یا این‌که آیا موضوع بزرگ‌نمایی شده یا نه. اما آنچه مسلم است، ضرورت بازنگری در نحوه نگهداری آثار هنری گران‌بهاست؛ به‌ویژه زمانی که این آثار نه تنها سرمایه ملی، بلکه بخشی از هویت هنری ایران در مقیاسی جهانی‌اند.
آیا موزه‌هایمان آماده حفظ این میراث هستند؟ پاسخ این پرسش، شاید در آینده‌ای نزدیک روشن شود.
انتهای پیام/
مطالب مرتبط
- افتتاح ۳۰ نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۱۵۰ کیلووات در شهرستان فراهان
- هنر خیابانی؛ خلاقیت هنرمند فرانسوی که به «دیوارها» زندگی میبخشد
- تقلای بیپایان پرسپولیسیها برای تقویت فاز تهاجمی
- بازگشت باشکوه طارمی به ترکیب اصلی اینتر
- تصاویر: برداشت گندم در دشت آزادگان
- شمارش معکوس تا برگزاری فارمکس ۲۰۲۵
- سازمان بورس از نقش منفعل به تنظیمگر فعال تغییر مسیر داد
- نوراللهی به النصر می‌رود؟/ پیشنهاد وسوسهانگیز برای هافبک محبوب پرسپولیسیها
