شعبانیان: اگر از ۳۰ سال پیش شروع می‌کردیم، امروز ۴ میلیارد نهال داشتیم

در سال‌های اخیر، کشور ایران با چالش‌های متعددی در حوزه منابع طبیعی و محیط‌زیست مواجه شده است که خشکسالی و تغییرات اقلیمی به‌طور خاص از مهم‌ترین این تهدیدات به شمار می‌آیند. وضعیت بحرانی ذخایر آبی، افزایش دما، کاهش بارش‌ها و تهدیدات مختلف زیست‌محیطی، تمامی این مسائل نشان‌دهنده لزوم تغییرات اساسی در رویکردهای مدیریتی در حوزه منابع طبیعی هستند.

در این میان، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، به‌عنوان یکی از ارگان‌های مسئول در حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، تلاش کرده است تا با بهره‌گیری از رویکردهای نوین، برنامه‌هایی موثر برای مقابله با بحران‌های پیش‌رو طراحی و اجرایی کند.

یکی از این رویکردهای نوین، تغییرات مهمی در سیاست‌های جنگل‌کاری و نهال‌کاری است. نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها و مراتع، اخیرا در گفت و گو با خبرنگار برنا به تفکیک میان جنگل‌کاری و نهال‌کاری اشاره کرده و تأکید می‌کند که جنگل‌کاری به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای ذخیره‌سازی آب و تثبیت منابع آبی کشور محسوب می‌شود. این در حالی است که نهال‌کاری بیشتر به منظر و زیباسازی فضای شهری معطوف است و به‌عنوان یک راهکار موقت و کوتاه‌مدت در مقابله با مشکلات زیست‌محیطی شناخته می‌شود.

شعبانیان بر این باور است که اگر برنامه‌های جنگل‌کاری به‌صورت جدی از سه دهه پیش آغاز می‌شد، اکنون ایران می‌توانست به پوشش چهار میلیارد اصله نهال برسد و به‌طور معناداری وضعیت منابع آبی خود را بهبود بخشد.

این رویکرد به‌ویژه در شرایطی که منابع آبی کشور روز به روز محدودتر می‌شوند، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. با این حال، به گفته وی، در حال حاضر نیز باید از منابع آبی محدود به‌طور هوشمندانه استفاده شود تا علاوه بر تأمین نیازهای جاری، از منابع طبیعی کشور در راستای توسعه پایدار حفاظت شود.

همچنین استفاده از گونه‌های بومی و مقاوم به خشکی و همچنین بهره‌گیری از تکنیک‌های نوین آبیاری به‌عنوان رویکردهای جدید سازمان جنگل‌ها مطرح شده است. این تغییرات، علاوه بر اینکه می‌تواند در بلندمدت به بهبود وضعیت منابع آبی کشور منجر شود، به حفظ و گسترش پوشش گیاهی کشور نیز کمک خواهد کرد.

در کنار این برنامه‌های جنگل‌کاری، نقی شعبانیان به یکی دیگر از تهدیدات اصلی منابع طبیعی ایران یعنی آتش‌سوزی‌ها اشاره کرده و از موفقیت‌های اخیر در کاهش میزان این آتش‌سوزی‌ها سخن گفته است.

به گفته وی، از جمله عوامل کاهش آتش‌سوزی‌ها می‌توان به آموزش‌های گسترده مردمی، ارتقای فرهنگ منابع طبیعی و استفاده از فناوری‌های نوین مانیتورینگ و کنترل حریق اشاره کرد. این موفقیت‌ها به‌ویژه در مواقعی که خطر وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع به دلیل سهل‌انگاری مردم بیشتر می‌شود، نشان‌دهنده اهمیت همکاری جامعه و دولت در حفظ منابع طبیعی است.

در شرایطی که بحران‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، خشکسالی و آتش‌سوزی‌های گسترده، تهدیداتی جدی برای محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور به‌وجود آورده است، این برنامه‌ها و سیاست‌ها به‌عنوان یک اقدام ضروری در جهت محافظت از منابع طبیعی و ارتقای کیفیت زیست‌محیطی کشور به شمار می‌روند.

با توجه به چالش‌های متعدد زیست‌محیطی که در سال‌های اخیر کشور با آن مواجه بوده است، از جمله خشکسالی‌های پی‌درپی، تغییرات اقلیمی و تهدیدات ناشی از این بحران‌ها، ضروری است که رویکردهای نوین و جامع‌تری در زمینه مدیریت منابع طبیعی اتخاذ شود. این رویکردها باید نه تنها به مسائل فوری و کوتاه‌مدت پرداخته بلکه به حفظ و احیای منابع طبیعی در بلندمدت نیز توجه ویژه داشته باشند.

منابع طبیعی کشور، به‌ویژه جنگل‌ها، مراتع و منابع آبی، بخش‌های حیاتی برای بقاء و توسعه پایدار جامعه به شمار می‌روند و باید به‌طور هوشمندانه و با رویکردی علمی، بهینه‌سازی و مدیریت شوند.

در همین راستا، داریوش رحیمی عضو هیئت علمی دانشکده علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان در گفت و گویی گفته است: در سال‌های اخیر، مباحثی همچون فناوری‌های نوین کاهش آلودگی هوا، بارورسازی ابرها، هوش مصنوعی در پیش‌بینی شرایط جوی، کاربرد ماهواره‌ها و سنجش از دور و درک تأثیرات تغییرات اقلیمی بر زندگی بشر، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است، اما علت وجودی این بحث‌ها و فلسفه طرح این پرسش‌ها در سطح جامعه چیست؟ شاید بتوان گفت یکی از حیاتی‌ترین اجزای اکوسیستم که زندگی بشری را در ابعاد مختلف، اعم از حیات، اقتصاد و اجتماع، تحت تأثیر قرار می‌دهد، هوا است. در تعاریف جدیدتر و در نگاه بلندمدت، این مفهوم به آب‌وهوا تعمیم یافته است. آب‌وهوا ارتباط گسترده‌ای با سایر بخش‌های زیستی زمین از جمله آبکره، سنگ‌کره و زیست‌کره دارد، به‌گونه‌ای که میان این سیستم‌ها تعاملات پیچیده و واکنش‌های متقابل برقرار است.

وی می‌افزاید: در گذشته، تا حدود ۵۰ یا ۶۰ سال پیش، اقلیم یک فاکتور غیرقابل‌تغییر تلقی می‌شد که بیشتر از طریق جبر جغرافیایی یا دترمینیسم محیطی تعریف می‌شد. به این معنا که هر منطقه‌ای ویژگی‌های اقلیمی خاص خود را داشت و بشر قادر به تغییر آن نبود و به‌شدت تحت تأثیر آن قرار می‌گرفت. این نگاه جبری، قدمتی به اندازه‌ی تاریخ تمدن و مدنیت بشری دارد.

وی می‌گوید: بشر در تلاش است تا پدیده های مخاطره آمیز را آن‌ها را مدیریت و کنترل کند. مدیریت این مخاطرات، از نوع مدیریت ریسک است، به این معنا که در سه مرحله‌ قبل از مخاطره، حین مخاطره و بعد از مخاطره، اقدامات مناسبی انجام شود. در این راستا، روش‌های متعددی برای پیش‌بینی، کاهش خسارات و مدیریت این پدیده‌ها توسعه یافته است. دقت این پیش‌بینی‌ها اهمیت بسیاری دارد، زیرا تصمیم‌گیری‌های کلان در سطح جوامع و کشورها بر اساس آن‌ها انجام می‌شود، البته ذات پیش‌بینی همراه با درصدی از خطا است و هیچ‌کس نمی‌تواند با قطعیت ۱۰۰ درصد شرایط اقلیمی را پیش‌بینی کند، بنابراین دانشمندان و پژوهشگران به دنبال کاهش میزان خطاهای پیش‌بینی هستند. برای این منظور، از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، سنجش از دور و مدل‌های پیچیده‌ پیش‌بینی استفاده می‌شود.

در این راستا، برنامه‌هایی چون جنگل‌کاری و نهال‌کاری از اهمیت بسیاری برخوردارند، چرا که نه تنها تأثیرات مثبتی در کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و کاهش میزان آلودگی هوا دارند، بلکه با ایجاد پوشش گیاهی جدید و تثبیت خاک، می‌توانند به کاهش بروز بحران‌های زیست‌محیطی مانند سیل و فرسایش خاک کمک کنند. همچنین، جنگل‌کاری به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در راستای حفظ منابع آبی و بهبود وضعیت اکولوژیکی کشور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این برنامه‌ها باید با دقت و رعایت اصول علمی اجرا شوند تا از هدررفت منابع جلوگیری شده و در عین حال، بهره‌برداری بهینه از منابع محدود موجود صورت پذیرد.

در کنار این برنامه‌ها، مسئله آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور به‌ویژه در فصول گرم سال، از جمله چالش‌های مهمی است که همواره تهدیدی برای منابع طبیعی کشور به شمار می‌رود. افزایش آگاهی عمومی و مشارکت مردم در پیشگیری از آتش‌سوزی‌ها، تجهیز سازمان‌های ذی‌ربط به فناوری‌های نوین و ارتقای فرهنگ منابع طبیعی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند در کنترل این بحران مؤثر واقع شوند. در واقع، اگر این چالش‌ها با رویکردی مشارکتی و علمی مدیریت شوند، می‌توان به کاهش وقوع آتش‌سوزی‌ها و کاهش خسارات ناشی از آن امیدوار بود.

به‌طور کلی، لازم است که سیاست‌های کشور در حوزه منابع طبیعی از رویکردهای کوتاه‌مدت و هزینه‌محور فاصله گرفته و به یک دیدگاه بلندمدت و سرمایه‌محور تبدیل شوند. این تغییر در رویکردها می‌تواند به بهبود وضعیت منابع آبی، پوشش گیاهی و اکوسیستم‌های طبیعی کشور منجر شود. به‌ویژه در شرایطی که بحران‌های اقلیمی به شدت بر وضعیت زیست‌محیطی کشور تأثیر گذاشته‌اند، حفاظت و احیای منابع طبیعی نه تنها به نفع اکوسیستم‌ها، بلکه به نفع سلامت عمومی، کشاورزی و اقتصاد ملی خواهد بود.

در نهایت، با توجه به ظرفیت‌های علمی، فنی و انسانی کشور، و همچنین نقش مهم مشارکت مردمی، می‌توان امیدوار بود که با اجرای سیاست‌های درست و هم‌افزایی میان دولت و جامعه، آینده‌ای بهتر و پایدارتر برای منابع طبیعی ایران رقم بخورد. برنامه‌های بهبود وضعیت منابع طبیعی باید به‌طور مستمر بازنگری شده و به‌روز شوند تا بتوانند با تغییرات اقلیمی و بحران‌های زیست‌محیطی مقابله کنند و شرایطی پایدارتر برای نسل‌های آینده فراهم آورند.

انتهای پیام/