آیا کشورهای اسکاندیناوی خوشبخت ترین مردم کره زمین هستند؟
کشورهای اسکاندیناوی، شامل سوئد، نروژ، دانمارک و گاه فنلاند و ایسلند، به دلیل برخورداری از سطح بالای رفاه، برابری اجتماعی و مناظر طبیعی چشم‌نواز، اغلب به عنوان الگوهایی از جوامع پیشرفته و موفق در جهان شناخته می‌شوند. با این حال، در پس این چهره‌ی درخشان، آسیب‌های اجتماعی‌ای وجود دارد که کمتر در کانون توجه قرار گرفته‌اند.
به گزارش تابناک، یکی از برجسته‌ترین مسائل اجتماعی در این کشورها، انزوای فردی و مشکلات سلامت روان است. فرهنگ فردگرایی، که در اسکاندیناوی ریشه‌ای عمیق دارد، اگرچه خودمختاری را تقویت می‌کند، گاه به کاهش ارتباطات اجتماعی منجر می‌شود. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۳، نرخ افسردگی در سوئد به حدود ۱۱ درصد و در نروژ به نزدیک ۱۰ درصد رسیده است.
این در حالی است که تولید ناخالص داخلی سرانه در نروژ در سال ۲۰۲۴ به ۶۷ هزار دلار و در سوئد به ۵۸ هزار دلار بالغ می‌شود. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ توسط مؤسسه‌ی کارولینسکا در سوئد انجام شد، نشان داد که ۱۵ درصد از بزرگسالان در این کشور دست‌کم یک‌بار در سال علائم افسردگی شدید را تجربه می‌کنند. افزون بر این، زمستان‌های طولانی با میانگین ۲۰ ساعت تاریکی در روز در مناطق شمالی، به افزایش اختلالات عاطفی فصلی دامن می‌زند و انزوا را تشدید می‌کند.
نرخ خودکشی نیز در این منطقه قابل توجه است؛ به عنوان مثال، در فنلاند این نرخ در سال ۲۰۲۳ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۳.۴ گزارش شده که بالاتر از میانگین اتحادیه‌ی اروپا (۱۰.۱) است.
چالش دیگر، مسائل مرتبط با مهاجرت و ادغام اجتماعی است. اسکاندیناوی در دهه‌های اخیر پذیرای مهاجران بسیاری بوده است. در سوئد، با جمعیتی حدود ۱۰.۵ میلیون نفر، تا سال ۲۰۲۳ بیش از ۲ میلیون نفر با پیشینه‌ی مهاجرتی زندگی می‌کنند. بر اساس گزارش مؤسسه‌ی آمار سوئد (SCB) در سال ۲۰۲۳، نرخ بیکاری در میان مهاجران غیراروپایی به ۱۹ درصد رسیده، در حالی که این رقم برای متولدان سوئد تنها ۴ درصد است.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۱ توسط دانشگاه استکهلم منتشر شد، نشان داد که ۶۰ درصد از مهاجران در مناطق حاشیه‌ای شهر‌ها ساکن‌اند و این جدایی مکانی به کاهش فرصت‌های شغلی و آموزشی برای آنها منجر شده است.
در نروژ نیز، بر اساس گزارش اداره‌ی آمار نروژ در سال ۲۰۲۲، ۳۵ درصد از مهاجران تازه‌وارد طی پنج سال نخست اقامت خود شغل پایداری پیدا نمی‌کنند. این شکاف‌ها به تنش‌های اجتماعی دامن زده و در سوئد، افزایش جرایم در مناطق مهاجرنشین مانند مالمو را به همراه داشته است؛ به طوری که در سال ۲۰۲۳، پلیس سوئد از ثبت ۶۲ مورد قتل مرتبط با خشونت‌های گروهی در این مناطق خبر داد.
اعتیاد به مواد مخدر و الکل نیز معضلی رو به رشد است. بر اساس گزارش اداره‌ی بهداشت عمومی نروژ، مرگ‌ومیر ناشی از مصرف بیش از حد مواد مخدر در سال ۲۰۲۲ به ۲۸۶ مورد رسید که نسبت به سال ۲۰۱۲ افزایشی ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد. در سوئد، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ توسط آژانس سلامت عمومی نشان داد که مصرف الکل در میان جوانان ۱۸ تا ۲۵ سال طی دهه‌ی گذشته ۱۲ درصد افزایش یافته و حدود ۷ درصد از این گروه سنی به مصرف مواد مخدر سنگین روی آورده‌اند. این در حالی است که نروژ با درآمد سرانه‌ی ۶۷ هزار دلار و سوئد با سیستم رفاهی پیشرفته، از نظر اقتصادی در شرایط مطلوبی قرار دارند. این تناقض، پرسش‌هایی درباره‌ی اثربخشی سیاست‌های پیشگیرانه مطرح می‌کند.
فشارهای ناشی از انتظارات بالای اجتماعی نیز آسیب‌زاست. در این جوامع، موفقیت فردی و حرفه‌ای به معیاری برای ارزش‌گذاری تبدیل شده است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۱ توسط دانشگاه کپنهاگ انجام شد، نشان داد که ۳۵ درصد از جوانان دانمارکی ۱۸ تا ۳۰ ساله علائم اضطراب یا فرسودگی روانی را گزارش کرده‌اند. در سوئد، بر اساس گزارش مؤسسه‌ی SOM در سال ۲۰۲۲، ۲۸ درصد از افراد ۲۵ تا ۳۵ سال احساس می‌کنند تحت فشار مداوم برای دستیابی به استاندارد‌های بالای زندگی هستند.
این کمال‌گرایی، که ریشه در فرهنگ این منطقه دارد، گاه به کاهش کیفیت زندگی منجر می‌شود. نابرابری اقتصادی، هرچند کمتر از بسیاری از نقاط جهان است، همچنان وجود دارد. در دانمارک، ضریب جینی در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۸ گزارش شده که نشان‌دهنده‌ی توزیع نسبتاً عادلانه‌ی درآمد است. با این حال، نرخ فقر نسبی در مناطق روستایی این کشور به ۱۲ درصد می‌رسد، در حالی که در مناطق شهری زیر ۷ درصد است.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ توسط دانشگاه آرهوس منتشر شد، نشان داد که ۱۵ درصد از ساکنان مناطق دورافتاده‌ی دانمارک به خدمات بهداشتی و آموزشی با کیفیت پایین‌تری دسترسی دارند. در سوئد نیز، بر اساس داده‌های SCB در سال ۲۰۲۳، شکاف درآمدی بین ۲۰ درصد بالای جامعه و ۲۰ درصد پایین آن طی دهه‌ی گذشته ۸ درصد افزایش یافته است.
پیری جمعیت نیز چالشی بلندمدت است. نرخ باروری در سوئد در سال ۲۰۲۳ به ۱.۶۶ فرزند به ازای هر زن و در نروژ به ۱.۴۸ رسیده که هر دو کمتر از نرخ جایگزینی ۲.۱ است. در مقابل، امید به زندگی به بیش از ۸۲ سال افزایش یافته است. بر اساس پیش‌بینی سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی (OECD) در سال ۲۰۲۴، نسبت وابستگی در این کشورها تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۵۰ درصد خواهد رسید، به این معنا که به ازای هر دو نفر در سن کار، یک نفر نیازمند حمایت خواهد بود.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۳ توسط دانشگاه اسلو انجام شد، هشدار داد که این روند می‌تواند هزینه‌های سیستم رفاهی را تا ۳۰ درصد افزایش دهد و فشار بر نیروی کار جوان را تشدید کند.
صدسال دیگر، کشورهای اسکاندیناوی چگونه خواهند بود؟
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر آینده‌ی اسکاندیناوی، تغییرات اقلیمی است. این منطقه در شمال اروپا قرار دارد و با افزایش دمای جهانی، که بر اساس گزارش هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) در سال ۲۰۲۳ تا پایان قرن می‌تواند بین ۱.۵ تا ۴ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد، دستخوش تحولات جدی خواهد شد.
ذوب یخ‌های قطبی و بالا آمدن سطح آب دریاها می‌تواند سواحل دانمارک و نروژ را تهدید کند. با این حال، اسکاندیناوی به دلیل تعهد قوی به انرژی‌های تجدیدپذیر (مانند نیروی برق‌آبی که ۶۰ درصد برق نروژ را تأمین می‌کند) و سیاست‌های سبز، احتمالاً در خط مقدم مبارزه با تغییرات اقلیمی باقی خواهد ماند. تا سال ۲۱۲۵، این کشورها ممکن است به جوامعی تقریباً عاری از کربن تبدیل شوند، با شهرهایی که کاملاً با انرژی خورشیدی، بادی و هیدروژنی اداره می‌شوند.
از منظر جمعیتی، پیری جمعیت چالشی برجسته است. نرخ باروری در سوئد در سال ۲۰۲۳ به ۱.۶۶ و در نروژ به ۱.۴۸ فرزند به ازای هر زن رسیده، که هر دو زیر نرخ جایگزینی ۲.۱ است. اگر این روند ادامه یابد، تا صد سال آینده نسبت وابستگی (تعداد افراد غیرفعال به فعال) ممکن است به بیش از ۷۰ درصد برسد. این امر فشار بر سیستم‌های رفاهی را افزایش می‌دهد، اما اسکاندیناوی با سابقه‌ی پذیرش مهاجران و فناوری‌های پیشرفته (مانند اتوماسیون و هوش مصنوعی) می‌تواند این مشکل را مدیریت کند. تا سال ۲۱۲۵، احتمالاً شاهد جوامعی چندفرهنگی‌تر با جمعیتی متنوع‌تر خواهیم بود که ربات‌ها و سیستم‌های هوشمند بخش بزرگی از نیروی کار را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد اسکاندیناوی نیز دستخوش تحول خواهد شد. در حال حاضر، نروژ با تکیه بر ذخایر نفتی (صندوق ثروت ملی آن در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱.۵ تریلیون دلار ارزش دارد)، سوئد با صنایع پیشرفته‌ی فناوری و دانمارک با کشاورزی و تجارت سبز، اقتصادهایی قدرتمند دارند. اما با کاهش وابستگی جهان به سوخت‌های فسیلی تا اواسط قرن بیست‌ویکم، نروژ ممکن است تمرکز خود را به فناوری‌های نوین مانند زیست‌فناوری و هوش مصنوعی منتقل کند.
تا سال ۲۱۲۵، این کشورها احتمالاً به مراکز نوآوری جهانی تبدیل شوند، با اقتصادهایی که بر پایه‌ی دانش، پایداری و خدمات دیجیتال بنا شده‌اند. میانگین درآمد سرانه، که اکنون بین ۵۵ تا ۶۷ هزار دلار است، ممکن است با تورم و پیشرفت فناوری به معادل صدها هزار دلار برسد.
سلامت روان و رفاه اجتماعی، که اکنون از نقاط قوت اسکاندیناوی است، در آینده نیز نقش کلیدی خواهد داشت. با این حال، مطالعات اخیر، مانند گزارش مؤسسه‌ی کارولینسکا در سال ۲۰۲۲ که ۱۵ درصد از سوئدی‌ها را در معرض افسردگی شدید نشان می‌دهد، هشدار می‌دهند که انزوای اجتماعی و فشارهای زندگی مدرن می‌توانند تشدید شوند. تا صد سال آینده، با پیشرفت‌هایی در پزشکی شخصی‌سازی‌شده و درمان‌های مبتنی بر ژنتیک، میانگین عمر که اکنون ۸۱ تا ۸۳ سال است، ممکن است به بیش از ۱۰۰ سال برسد. این امر، همراه با فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی برای کاهش انزوا، می‌تواند جوامعی شادتر و سالم‌تر خلق کند.
از نظر سیاسی و اجتماعی، اسکاندیناوی احتمالاً به سنت دموکراسی و برابری خود پایبند می‌ماند. با این حال، افزایش مهاجرت و جهانی‌شدن ممکن است تنش‌هایی را در هویت ملی ایجاد کند. تا سال ۲۱۲۵، این کشورها می‌توانند به الگوهایی از هم‌زیستی مسالمت‌آمیز فرهنگ‌ها تبدیل شوند، با قوانینی که تعادل بین حفظ سنت‌ها و پذیرش نوآوری را برقرار می‌کنند. شورای نوردیک، که از سال ۱۹۵۲ همکاری منطقه‌ای را تقویت کرده، ممکن است به نهادی قدرتمندتر تبدیل شود و حتی در سیاست جهانی نقش بیشتری ایفا کند.
اسکاندیناوی با وجود دستاورد‌های چشمگیرش، از آسیب‌های اجتماعی در امان نیست. انزوای اجتماعی، مشکلات مهاجرت، اعتیاد، فشارهای روانی، نابرابری‌های منطقه‌ای و پیری جمعیت، چالش‌هایی هستند که با تکیه بر آمار‌های اخیر و مطالعات جدید، ابعاد آنها روشن‌تر می‌شود. این مسائل نه تنها از جذابیت این منطقه نمی‌کاهند، بلکه آن را به مثابه‌ی آینه‌ای برای درک بهتر پیچیدگی‌های زندگی مدرن پیش روی ما قرار می‌دهند و ضرورت یافتن راه‌حل‌های نوآورانه را گوشزد می‌کنند./کریم رامه
نظر شما چیست؟ آیا شما هم فکر می کنید مردم کشورهای اسکاندیناوی خوشبخت ترین ساکنان کره زمین هستند؟
