چرا عربستان هم به دنبال تقویت روابط نظامی با آمریکاست و هم تنش زدایی با ایران؟
آمریکا و عربستان مذاکرات نظامی را از سر گرفته‌اند، اما این روابط بیشتر به سمت یک شراکت مبتنی بر منافع پیش می‌رود تا یک اتحاد استراتژیک عمیق.
آمریکا واکنش‌های محتاطانه‌تری به حملات مورد حمایت ایران نشان داده و بیشتر به اعمال تحریم‌ها متوسل شده است. در مقابل، این سیاست واشنگتن باعث شده است که ریاض رویکردی دوگانه را در پیش بگیرد: تقویت روابط امنیتی با آمریکا، در عین حفظ کانال‌های دیپلماتیک با ایران.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سایت «نیو عرب» در تحلیلی به روابط نظامی آمریکا و عربستان پرداخته که در ادامه آمده است.
چند هفته پیش، در حالی که در واشنگتن برای دیدار با وزیر دفاع آمریکا، پیت هگست، حضور داشت، وزیر دفاع عربستان، شاهزاده خالد بن سلمان، درباره تقویت همکاری‌های دفاعی با ایالات متحده گفت‌و‌گو کرد.
این مذاکرات تنها چند روز پس از آن انجام شد که ریاض میزبان مقامات آمریکایی و روسی برای بررسی روابط دیپلماتیک دو کشور و جنگ اوکراین بود. این امر نقش عربستان را به‌عنوان یک میانجی بین‌المللی و جایگاه ارزشمند آن به‌عنوان یکی از متحدان اصلی آمریکا به نمایش گذاشت.
شاهزاده خالد و هگست، در همراهی با هیئت‌های عالی‌رتبه، رایزنی‌های گسترده‌ای برای تقویت روابط راهبردی انجام دادند. شاهزاده خالد با تأکید بر اهمیت حیاتی همکاری عربستان و آمریکا اظهار داشت که زندگی در یک «منطقه پرتلاطم» ضرورت هماهنگی تلاش‌های دوجانبه را برای «تأمین ثبات در منطقه و جهان» ایجاب می‌کند.
در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران درباره احتمال کمک واشنگتن به دفاع از ریاض در صورت حمله تهران، هگست تأیید کرد که این موضوع نیز مورد بحث قرار گرفته است. او همچنین اظهار داشت که ایران «یک نگرانی بزرگ در منطقه» محسوب می‌شود و عربستان سعودی «یک شریک عالی» بوده است.
در همین حال، منابعی در پنتاگون اعلام کردند که دو طرف درباره تدابیر امنیتی علیه ایران گفت‌و‌گو کرده‌اند.
پیامد‌های همکاری نظامی آمریکا و عربستان
اظهارات هگست بر سیاست نظامی آمریکا در خاورمیانه تأکید دارد، اما این مذاکرات سؤالاتی را درباره پیامد‌های این همکاری برای ایران، آینده غزه و احتمال عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل مطرح می‌کند.
عربستان، ایران و واشنگتن
نکته قابل توجه این است که ایالات متحده هم‌زمان با سفر شاهزاده خالد، سومین دور از تحریم‌های خود علیه تجارت نفت ایران را اعمال کرد و دست‌کم ۳۰ کارگزار، شرکت حمل‌ونقل و اپراتور نفتکش را هدف قرار داد.
اگر این روند ادامه یابد و توافق هسته‌ای جدیدی حاصل نشود، تنش میان واشنگتن و تهران ممکن است بیشتر شود. از سوی دیگر، اگر منطقه همچنان بی‌ثبات باقی بماند، عربستان سعودی ممکن است آمریکا را برای تعهدات نظامی قوی‌تر تحت فشار بگذارد.
روبرتو نچیا، تحلیلگر مستقل مسائل ایران، در گفت‌و‌گو با The New Arab درباره اینکه آیا همگرایی قوی‌تر بین واشنگتن و ریاض بر روابط عربستان و ایران تأثیر خواهد گذاشت، گفت که دیدار ولیعهد با هگست در شرایط ژئوپلیتیکی کاملاً متفاوتی نسبت به دوران نخست دولت ترامپ انجام شده است.
نچیا اظهار داشت: «سقوط اسد، تضعیف محور مقاومت، روابط خوب بین تهران و ریاض، و تعامل سازنده ایران با کشور‌های حاشیه خلیج فارس، همگی چشم‌انداز منطقه‌ای را تغییر داده‌اند.»
وی افزود که سفر ولیعهد باید «در چارچوب روابط سنتی میان عربستان سعودی و مجتمع‌های دفاعی آمریکا، و احتمالاً در زمینه یک نزدیکی احتمالی – اما در حال حاضر دشوار و بعید – میان عربستان و اسرائیل دیده شود.»
علاوه بر این، اگرچه دولت ترامپ موضع سخت‌گیرانه‌ای علیه ایران اتخاذ کرده بود، اما از زمان خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان در سال ۲۰۲۱، حضور آمریکا در منطقه ضعیف‌تر شده است.
از آن زمان، تمرکز نظامی واشنگتن به سمت شرق آسیا معطوف شده است و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیراً تأیید کرده که چین رقیب اصلی آمریکا است. با در نظر گرفتن احتمال وقوع جنگ میان چین و تایوان در آینده، ممکن است توانایی واشنگتن در حمایت از ریاض محدود باشد.
شاید به همین دلیل آمریکا واکنش‌های محتاطانه‌تری به حملات مورد حمایت ایران نشان داده و بیشتر به اعمال تحریم‌ها متوسل شده است. در مقابل، این سیاست واشنگتن باعث شده است که ریاض رویکردی دوگانه را در پیش بگیرد: تقویت روابط امنیتی با آمریکا، در عین حفظ کانال‌های دیپلماتیک با ایران.
با این حال، دکتر تئودور کاراسیک، پژوهشگر غیرمقیم در بنیاد جیمزتاون در واشنگتن، معتقد است که علی‌رغم فضای مثبت در روابط ایران و عربستان، ریاض و واشنگتن همچنان برای دفاع از پادشاهی در برابر یک حمله احتمالی ایران آماده خواهند بود.
پرونده غزه و احتمال عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل
آتش‌بس شکننده در غزه در حال تغییر معادلات امنیتی منطقه است و واشنگتن نقش عربستان را به‌عنوان یک نیروی تثبیت‌کننده در منطقه به رسمیت می‌شناسد. اما با وجود تحولات جدید در روابط آمریکا و عربستان، مسأله عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو همچنان پیچیده است.
چالش اصلی در این زمینه «برتری نظامی کیفی» (QME) اسرائیل است. این قانون ایالات متحده تضمین می‌کند که اسرائیل از لحاظ نظامی برتری خود را بر کشور‌های همسایه حفظ کند. اما علاقه عربستان به تجهیزات پیشرفته آمریکایی می‌تواند این قاعده را به چالش بکشد و مذاکرات دقیقی برای توازن منافع امنیتی دو طرف ضروری خواهد بود.
اگر توافق عادی‌سازی روابط حاصل شود، روابط آمریکا و عربستان ممکن است بیشتر تقویت شود و واشنگتن نقش میانجیگری در ترتیبات امنیتی ایفا کند. اما اگر این روند به بن‌بست برسد، روابط ممکن است همچنان جنبه معامله‌ای داشته باشد، با حمایت آمریکا از نیاز‌های دفاعی عربستان، اما بدون هم‌راستایی استراتژیک عمیق.
به نظر کاراسیک، عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل ممکن است در صورتی اتفاق بیفتد که چند عامل مربوط به مدل‌های حکمرانی در غزه که در حال بحث هستند، به نتیجه برسد.
او گفت: اگر عربستان و اسرائیل بتوانند بر سر یک تقویم همکاری در مسائل غزه و کرانه باختری به توافق برسند، ممکن است امیدی برای شکستن بن‌بست وجود داشته باشد، با اعلام عمومی عادی‌سازی روابط از طریق اعلام یک دولت فلسطینی جدید در ساحل مدیترانه. «عباس با یک تکنوکرات جوان‌تر جایگزین خواهد شد، و البته رئیس‌جمهور ترامپ در صورتی که فرصت پیدا کند، مسئله غزه را بر سر تمام طرف‌های اسرائیلی و عربی تحمیل خواهد کرد.»
به دلیل عدم‌اطمینان حاکم، به نظر می‌رسد عربستان سعودی اهداف خود را از پیگیری یک پیمان نظامی جامع با آمریکا به سمت دستیابی به توافقی ملایم‌تر در زمینه همکاری‌های نظامی تغییر داده است. این تغییر رویکرد بازتاب‌دهنده پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک منطقه‌ای است.
آینده روابط دفاعی آمریکا و عربستان
عربستان از سال ۲۰۰۳ به‌عنوان یک شریک حیاتی در مبارزه با تروریسم برای آمریکا عمل کرده و به‌طور چشمگیری در موفقیت‌ها علیه گروه‌هایی مانند القاعده نقش داشته است. اکنون، این همکاری استراتژیک ادامه‌دار می‌تواند به تهدیدات سنتی و همچنین چالش‌های نوظهور در امنیت سایبری و ثبات منطقه‌ای بپردازد.
آمریکا با ۶/۱۲۶ میلیارد دلار در فروش‌های دولتی به دولت عربستان از طریق برنامه فروش‌های نظامی خارجی (FMS)، روابط تجاری دفاعی قوی با ریاض دارد. اما با اینکه آمریکا همچنان شریک اصلی دفاعی عربستان است، ماهیت همکاری‌های نظامی در حال تغییر است.
عربستان با سرمایه‌گذاری در مجتمع صنعتی-نظامی خود، قصد دارد ۵۰ درصد از هزینه‌های دفاعی خود را بومی‌سازی کند تا با چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان همسو شود. همچنین، ریاض در حال تنوع بخشیدن به شراکت‌های دفاعی خود از طریق همکاری با قدرت‌های اروپایی و آسیایی است.
به گفته کاراسیک، به‌دلیل چالش‌های مداوم منطقه‌ای، واشنگتن و ریاض در حال تمرکز بر مسائل اصلی مبارزه با تروریسم هستند که شامل تشخیص تهدیدات، بازدارندگی، اطلاعات دفاعی، نظارت بر جرایم مالی، رسانه‌های اجتماعی و همکاری اطلاعاتی به همراه استفاده از هوش مصنوعی (AI) می‌شود.
در حوزه دفاعی آمریکا و عربستان، «انتقال قطعات پیشرفته فناوری برای کمک به ساخت صنعت بومی رو به رشد عربستان، به‌ویژه با سازمان‌های داخلی مانند صنایع نظامی عربستان (SAMI)، مورد بحث قرار گرفته است.»
او اضافه کرد که قابلیت‌های دریایی قوی‌تر در حال توسعه هستند، از جمله نصب سیستم‌های دفاع هوایی در پادشاهی. کاراسیک اظهار داشت که این فرآیند با انتقال یک سیستم یونانی در سال ۲۰۲۱ آغاز شد.
ابعاد اقتصادی
در نهایت، کاراسیک اشاره کرد که هرچند روابط دفاعی آمریکا و عربستان همچنان قوی است، «سرمایه‌گذاری دوجانبه بین دو کشور نیز به تحکیم روابط آنها کمک می‌کند، علی‌رغم اختلافات عمومی.»
توره فرهادی، تحلیلگر ارشد منطقه‌ای، به The New Arab گفت: «روابط دفاعی آمریکا و عربستان به ۸۰ سال پیش بازمی‌گردد، اما این رابطه همچنین بر پایه نفت و عضویت برجسته عربستان در اوپک استوار است. گرچه امروز آمریکا صادرکننده خالص نفت است، روابط ممتاز آمریکا و عربستان به تثبیت قیمت‌های جهانی نفت و تقویت امنیت اقتصادی کمک می‌کند.»
فرهادی گفت که نشان‌هایی از سرمایه‌گذاری عربستان در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار در آمریکا وجود دارد که ریاض را به شریک مهم اقتصادی برای آمریکا تبدیل می‌کند، به‌ویژه از آن جهت که دولت ترامپ قصد دارد تولید صنعتی را به داخل کشور بازگرداند تا شغل‌ها و رفاه جدیدی برای آمریکایی‌ها ایجاد کند.
