خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: با وزش نسیم ملایم بهاری و بارش‌های نسبتاً مناسب در هفته‌های پایانی زمستان، بسیاری از دامنه‌های غربی کشور و به‌ویژه استان کردستان چهره‌ای تازه به خود گرفته‌اند.
در این میان، شهرستان بیجار با طبیعت خاص، ارتفاعات ملایم و خاک حاصلخیز، یکی از مناطق مستعد رویش گیاهان خودرو محسوب می‌شود.
در روزهای ابتدایی بهار، گروه‌گروه از اهالی محلی، روستاییان و حتی گردشگران داخلی برای بهره‌برداری از این مواهب طبیعی، راهی دشت‌ها و کوه‌ها می‌شوند.
سبز شدن گسترده گیاهان کوهی از جمله «کنگر»، «ریواس»، «پونه»، «تره کوهی»، «شنگ»، «پیچک»، «قارچ کوهی» و گونه‌های متنوع دیگری از گیاهان معطر و دارویی، حال و هوای خاصی به منطقه بخشیده و فرصت معیشتی جدیدی را برای بسیاری از خانوارهای روستایی فراهم کرده است.
در منطقه بیجار بیش از ۱۳۵ نوع گیاهان خوراکی و دارویی و صنعتی برداشت می‌شود که مصرف آن از گذشته‌های دور مرسوم بود و مردم با آغاز فصل بهار آنها را جایگزین مواد پروتئینی می‌کنند.
سراب، قیصه، کوه حمزه عرب، کوه زغال، صلوات آباد، چنگ الماس و قمچقا مهم‌ترین محل رویش گیاهان کوهی در دیار بیجار گروس است.
رونق دوباره بازارهای سنتی با عطر بهار
در بازدید میدانی خبرنگار مهر از بازار سنتی بیجار، مشخص است که حضور گیاهان خودرو به شکل محسوسی رونق فروش را بالا برده است.
بساط‌هایی پر از سبزی‌های تازه کوهی، سبدهای دست‌دوز آکنده از پونه و پیچک، و رایحه‌ی دلنشین ریواس تازه، بازار را به بهاری‌ترین شکل خود درآورده است.
زهرا پاشایی از اهالی روستای حسن‌آباد، که سبدی پر از کنگر در دست دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: هر سال از نیمه اسفند به بعد چشم مان به باران بود که خدا راشکر، بارندگی‌ها خوب بود حالا هم ما بانوان صبح زود به کوه می آییم تا کنگر و پونه جمع کنیم.
وی افزود: این برداشت‌ها هم برای مصرف شخصی و هم برای فروش در بازار است و خدا را شکر کمک‌خرج خانه است.
بانوی بیجاری در حالی که دست دختر نوجوانش را گرفته، ادامه می‌دهد: کودکانمان را نیز با خودمان می‌آوریم تا که این رسم‌ها فراموش نشود چرا که ما با این گیاه‌ها بزرگ شدیم.
وی به خواص این گیاهان اشاره کرد و بیان داشت: پونه برای سرماخوردگی بسیار مفید است و شنگ رو هم قاطی کوکو می‌کنیم تا خوش‌عطر و خوش‌طعم. شود.
گیاهان خودرو، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم بیجار
رشد گیاهان خودرو در این مناطق تنها جنبه‌ی تغذیه‌ای ندارد، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و سبک زندگی مردمان کردستان است.
از درمان‌های سنتی گرفته تا آشپزی محلی، این گیاهان جایگاه ریشه‌داری در فرهنگ منطقه دارند.
بسیاری از خانواده‌ها، این ایام را فرصتی برای بازگشت به دل طبیعت می‌دانند و از این رهگذر، هم به کار سنتی‌شان ادامه می‌دهند و هم لحظاتی را در آرامش دشت و کوه سپری می‌کنند.
محمد رضایی، جوانی از روستای قزلعلی می‌گوید: زندگی مدرن خیلی چیزها را از ما گرفته است اما همین گیاه چیدن به نوعی بازگشت به خود است.
وی افزود: هنگامی که انسان در طبیعت است هم حال دلش خوبه است هم با زمین ارتباط می‌گیرد.
این جوان گروسی ادامه داد: ما کلاً از دل کوه غذا درمی آوریم و این نعمت را باید قدر دان باشیم.
بازاری از دل طبیعت، سفری به درون فرهنگ محلی
بازارهای محلی، فراتر از مکان‌های خرید و فروش، به عرصه‌ای برای حفظ میراث خوراکی و گیاه‌پایه‌ی منطقه تبدیل شده‌اند.
در گوشه‌ای از بازار بیجار، پیرمردی که دست‌ساخته‌های چوبی می‌فروشد، در کنار بساط پونه‌های خشک شده‌اش می‌گوید: این چیزها فقط گیاه نیست، بلکه بخشی از خاطره‌ی مردم است.
وی ادامه داد: بوی پونه یعنی بهار، یعنی بچگی، یعنی مادربزرگی که با ریواس مربا درست می‌کرد و ما باید قدر دان این نعمت الهی باشیم.
در روزگاری که بسیاری از سبک‌های زیستی سنتی به فراموشی سپرده شده‌اند، کردستان با طبیعت زنده و مردمانی که هنوز با زمین سخن می‌گویند، تصویری ناب از زیست همدلانه با محیط ارائه می‌دهد.
گیاهان بهاری در این خطه نه‌تنها خوراک تن هستند، بلکه غذای جان‌اند؛ حافظه‌ی تاریخی یک مردم، و فرصتی برای بازگشت به سادگی‌های فراموش‌شده است.
اما نگرانی‌ها از برداشت بی‌رویه در کنار این تصویر زیبا، نکاتی نیز وجود دارد که نادیده گرفتن آنها می‌تواند در سال‌های آینده به طبیعت منطقه آسیب جدی وارد کند. برداشت غیرمسئولانه، کندن ریشه‌ی گیاهان به‌جای چیدن ساقه، و بهره‌برداری تجاری بی‌برنامه، از جمله تهدیداتی هستند که این روزها نگرانی برخی از اهالی بومی و طبیعت‌دوستان را برانگیخته است.
اگرچه در برخی روستاها، فرهنگ حفاظت از گیاهان خودرو هنوز به قوت خود باقی‌ست، اما نبود نظارت گسترده و آموزش‌های زیست‌محیطی موجب شده در برخی موارد شاهد تخریب زیست‌گاه‌های گیاهان بومی باشیم.
در مجموع، بهار در کردستان نه‌تنها جلوه‌ای از زیبایی طبیعی، بلکه فرصتی برای تقویت پیوندهای فرهنگی و اجتماعی‌ست.
