چرا سیستان و بلوچستان به انقلاب سواد سلامت نیاز دارد؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، وقتی سخن از سلامت به میان می‌آید، ذهن‌ها اغلب به زیرساخت‌های سخت‌افزاری مانند تعداد تخت‌های بیمارستانی، بیمارستان‌ها، پزشکان و پرستاران معطوف می‌شود؛ اما مطالعات جهانی به‌روشنی نشان داده‌اند که عوامل متنوع و غیرسخت‌افزاری نیز در کاهش مرگ‌ومیر و بهبود شاخص‌های سلامت نقش اساسی دارند. یکی از مهم‌ترین این عوامل، «سواد سلامت» است؛ مفهومی که به توانایی افراد در درک و استفاده از اطلاعات مرتبط با سلامت برای تصمیم‌گیری‌های درست اشاره دارد.

پژوهش‌های گسترده در جهان اثبات کرده‌اند که ارتقای سواد سلامت می‌تواند به‌اندازه ساخت بیمارستان‌ها و افزایش تجهیزات و کادر درمان، که هزینه‌های هنگفتی بر منابع عمومی تحمیل می‌کند و زمان‌بر است(مثلاً ساخت یک بیمارستان به‌طور متوسط 10 سال طول می‌کشد)، در بهبود شاخص‌های سلامت مؤثر باشد. تفاوت در این است که ارتقای سواد سلامت با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر و در زمانی کوتاه‌تر قابل‌دستیابی است.

به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای توسط Baker و همکاران(2002) در مجله *American Journal of Public Health* نشان داد که سواد سلامت پایین با افزایش نرخ بستری مجدد و مرگ‌ومیر در میان بیماران همراه است. همچنین، مرور سیستماتیک Berkman و همکاران(2011) که توسط آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی(AHRQ) انجام شد، تأیید کرد که سواد سلامت پایین با نتایج سلامت ضعیف‌تر، از جمله مرگ‌ومیر بالاتر، کنترل ناکافی بیماری‌های مزمن و استفاده ناکارآمد از خدمات بهداشتی مرتبط است. علاوه بر این، Schillinger و همکاران(2002) در مطالعه‌ای در مجله پزشکی JAMA دریافتند که بیماران دیابتی با سواد سلامت پایین، احتمال بیشتری برای ابتلا به عوارض جدی مانند رتینوپاتی دارند، زیرا در درک دستورالعمل‌های درمانی و مدیریت بیماری خود ناتوان هستند.

این مطالعات نشان می‌دهند سواد سلامت نه‌تنها بر رفتارهای پیشگیرانه مانند غربالگری سرطان تأثیر مثبت دارد، بلکه در مدیریت بیماری‌های مزمن و کاهش هزینه‌های درمانی نیز نقش کلیدی ایفا می‌کند.

در این میان، استان سیستان و بلوچستان، که بالاترین نرخ بی‌سوادی، کم‌سوادی، بازماندگی از تحصیل و ترک تحصیل را در کشور دارد، بیش از هر منطقه دیگری به توجه در این حوزه نیاز دارد. می‌دانیم که سواد سلامت یکی از متغیرهای اصلی تعیین‌کننده سلامت است. سواد سلامت پایین با نرخ بالاتر مرگ‌ومیر، بستری‌های مکرر، شیوع بیشتر بیماری‌های مزمن و کنترل ضعیف‌تر این بیماری‌ها همراه است.

متأسفانه، در این استان، در گفت‌وگو با بیماران ، حتی ابتدایی‌ترین نکات مدیریت بیماری‌ها اعم از تغذیه، توان بخشی، غربالگری‌ها، علایم خطر بیماری‌ها و ... برای بسیاری از بیماران ناشناخته است. برای مثال، بیماران دیابتی همچنان به مصرف مکرر قند، نقل و شکلات همراه با چای ادامه می‌دهند، مصرف کربوهیدرات‌هایی مانند آرد صنعتی، نان سفید و برنج بالاست، درحالی‌که مصرف پروتئین، مانند تخم مرغ و به‌ویژه پروتئین‌های گیاهی مانند حبوبات بسیار کم تر است. حتی با وجود دسترسی فرزندان به اینترنت، استفاده از این ابزار برای افزایش آگاهی و بهبود سواد سلامت ناچیز است.

در نبود زیرساخت‌های کافی برای آموزش عمومی، نهادهای متولی مدیریت استان باید با تدوین مداخلات هدفمند، این خلأ را پر کنند. آموزش چهره‌به‌چهره و محله‌محور، بهره‌گیری از تریبون‌های عمومی، مساجد ، مدارس و دانشگاه‌ها، در زمان برگزاری رویدادهای اجتماعی و به‌ویژه استفاده از رسانه‌هایی مانند رادیو و صداوسیما برای ساخت برنامه‌ها و آیتم‌های آموزشی به زبان محلی، از جمله راهکارهای مؤثر است. باید از روش‌های سنتی و صرفاً تبلیغاتی و میدانی عبور کرد و استفاده از رسانه‌ها را در دستور کار نهادهای مسئول قرار داد.

همکاری بین‌بخشی با مدیریت استانداری و فرمانداری‌ها و محوریت و همکاری دانشگاه علوم پزشکی و صدا و سیما و برگزاری جلسات شورای اجتماعی استان و شهرستان ها به این موضوع، می‌تواند سرآغاز گسترده شدن این مداخلات هدفمند و مؤثر باشد. ارتقای سواد سلامت، نه‌تنها یک ضرورت، بلکه یک فرصت برای بهبود وضعیت بهداشتی سیستان و بلوچستان است؛ فرصتی که با هزینه‌ای کمتر و سرعتی بیشتر می‌تواند زندگی بسیاری از مردم این منطقه را دگرگون کند.

دکتر مجتبی جهانتیغ

انتهای پیام/