گرجستان و اتحادیه اروپا: جدال بر سر روادید در سایه تنش سیاسی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، «شالوا پاپواشویلی» رئیس پارلمان گرجستان، در تاریخ 17 آوریل، اتحادیه اروپا را متهم کرد که از احتمال تعلیق رژیم سفر بدون ویزا با گرجستان به عنوان «ابزاری برای فشار سیاسی و باج‌خواهی» استفاده می‌کند.

این اظهارات تند پس از آن بیان شد که پیتر فیشر، سفیر آلمان در تفلیس، در مصاحبه‌ای تأکید کرده بود که سفر بدون ویزا به اتحادیه اروپا یک «امتیاز» است و نه یک حق ذاتی. پیش از آن نیز، انتشار اخباری بر احتمال تصمیم اتحادیه اروپا برای تعلیق این امتیاز برای گرجی‌ها در اواخر سال جاری میلادی، موجی از بحث و نگرانی را در فضای سیاسی گرجستان ایجاد کرده بود.

پیشینه و آمار لغو روادید

رژیم سفر بدون ویزا میان گرجستان و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از مارس 2017 برقرار شده است. طبق گزارش اتحادیه اروپا در نوامبر 2022، از سال 2017 تا آن زمان، بیش از 1 میلیون و 150 هزار شهروند گرجستان از این امتیاز استفاده کرده‌اند.

با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که تا ژوئن 2024، حدود 300 هزار نفر از این افراد به کشور خود بازنگشته و برای کار در اتحادیه اروپا اقامت گزیده‌اند که این امر یکی از نگرانی‌های کشورهای اروپایی بوده است.

واکنش اپوزیسیون: مجازات مردم به جای عاملان

رهبران اپوزیسیون گرجستان نسبت به این وضعیت ابراز نگرانی کرده‌اند، اما همزمان بر لزوم رعایت استانداردهای اروپایی نیز تأکید دارند. 

خاتیا دکانوئیدزه، از رهبران حزب «جنبش اتحاد ملی» (حزب اصلی اپوزیسیون)، اظهار داشت که اپوزیسیون هرگز خواهان مجازات کل مردم گرجستان به دلیل «اقدامات ضد دموکراتیک» حزب حاکم «رویای گرجستان» به رهبری بیدزینا ایوانیشویلی نبوده و پیشنهاد آنها همواره «مجازات شخصی خود ایوانیشویلی و اطرافیانش» بوده است.

وی افزود: «اگرچه ما نمی‌خواهیم مردم گرجستان امتیاز سفر بدون ویزا را از دست بدهند، اما درک می‌کنیم که اتحادیه اروپا قوانین و ارزش‌های خود را دارد و کشوری که از چنین امتیاز ویژه‌ای برخوردار است، باید به استانداردهای دموکراتیک پایبند باشد.»

اقدامات پیشین اتحادیه اروپا

این اولین بار نیست که اتحادیه اروپا نسبت به روندهای داخلی گرجستان واکنش نشان می‌دهد.

در اوایل سال جاری میلادی، اتحادیه اروپا در پاسخ به ادعای «عقب‌گرد دموکراتیک» در این کشور، سفر بدون ویزا را برای دارندگان گذرنامه‌های دیپلماتیک گرجستان به حالت تعلیق درآورد. پارلمان اروپا نیز چندین قطعنامه صادر کرده و خواستار اعمال تحریم‌های شدید علیه گرجستان و مقامات آن شده بود. در مقابل، گرجستان نیز پس از درخواست مجمع پارلمانی شورای اروپا مبنی بر آزادی زندانیان سیاسی و برگزاری انتخابات جدید، از این مجمع خارج شد.

سازمان شفافیت بین‌الملل نیز در گزارشی در تاریخ 5 آوریل، اعلام کرد که حزب «رویای گرجستان» از دسامبر 2024 با تصویب مجموعه‌ای از قوانین سرکوبگرانه، به طور فاحشی حقوق و آزادی‌های اساسی بشر از جمله آزادی بیان، آزادی اجتماعات، آزادی رسانه‌ها، کثرت‌گرایی سیاسی و فعالیت مدنی را نقض کرده و چارچوبی قانونی برای «استقرار یک رژیم دیکتاتوری تمام‌عیار» در کشور ایجاد نموده است.

پاسخ «رویای گرجستان»: فشار «حزب جهانی جنگ»

با این حال، رهبران «رویای گرجستان»، از جمله ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر و شالوا پاپواشویلی، رئیس پارلمان، این انتقادات بین‌المللی را رد کرده و مدعی هستند که «حزب جهانی جنگ» (اصطلاحی که آنها برای اشاره به نیروهای خارجی مخالف دولت خود به کار می‌برند) از اهرم لغو روادید برای «فشار بر دولت گرجستان جهت کشاندن این کشور به جنگ علیه روسیه» استفاده می‌کند. پاپواشویلی حتی ارزش سفر بدون ویزا را زیر سوال برده و گفته بود این «مائده آسمانی نیست که گرجی‌ها باید برای آن شکرگزار باشند.»

نقطه عطف: تعلیق مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا

تصمیم دولت کوباخیدزه در 28 نوامبر 2024 مبنی بر تعلیق مذاکرات الحاق گرجستان به اتحادیه اروپا، نقطه عطفی در روابط تفلیس و بروکسل بود.

پتره تسیسکاریشویلی، دبیرکل حزب اپوزیسیون «جنبش اتحاد ملی»، معتقد است که بروکسل همواره نسبت به آرمان‌های اروپایی گرجستان نگاهی مثبت داشته، اما با توجه به «تضعیف شدید نهادهای دموکراتیک» توسط دولت فعلی، احتمال تعلیق لغو روادید برای شهروندان گرجی تا پایان سال 2025 بسیار بالاست. 

او هشدار می‌دهد که در صورت وقوع این امر، چالش اصلی اتحادیه اروپا مقابله با تبلیغات دولت گرجستان خواهد بود که سعی خواهد کرد بروکسل را مقصر معرفی کند.

اهمیت فرهنگی و هویتی لغو روادید

بسیاری از سیاستمداران گرجی تأکید می‌کنند که رژیم لغو روادید نه تنها از نظر عملی، پزشکی و گردشگری، بلکه از منظر فرهنگی و هویتی نیز برای گرجی‌ها اهمیت دارد. 

تئونا آکوباردیا، از رهبران حزب اپوزیسیون «برای گرجستان»، آن را «انتخاب مردم» و «نشانه‌ای از تعلق گرجی‌ها به اروپا» می‌داند و معتقد است لفاظی‌های حزب حاکم درباره «باج‌خواهی» اتحادیه اروپا و «حفظ حاکمیت»، تنها تبلیغاتی برای توجیه انزوای کامل گرجستان از غرب است.

اختلاف نظر درباره زمان تعلیق و امید به گفتگو

در مورد زمان و قطعیت این تعلیق احتمالی، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. 

پاتا زاکاریشویلی، وزیر مشاور اسبق دولت «رویای گرجستان» (2012-2016)، انتظار ندارد که اتحادیه اروپا «امسال» چنین تصمیمی بگیرد و معتقد است بروکسل منتظر نتایج انتخابات شهرداری‌های گرجستان در 4 اکتبر خواهد ماند.

در همین حال، مارتا کوس، کمیسر اتحادیه اروپا برای گسترش، اخیراً تأکید کرده که امید به بازگشت گرجستان به مسیر توسعه دموکراتیک در بروکسل «رو به کاهش است، اما هنوز وجود دارد» و اتحادیه اروپا امکان گفتگوی آینده با دولت «رویای گرجستان» برای «بازگرداندن گرجستان به مسیر اروپایی» را رد نکرده است، هرچند این گفتگوها ممکن است در سطوح پایین‌تری آغاز شود. با این حال، دستیابی به هرگونه سازش در حال حاضر دشوار به نظر می‌رسد.

انتهای پیام/