نگاهی دوباره به اهداف ترکیه در عراق

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سفر محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق به آنکارا، در صدر اخبار مهم و در تیتر و عکس صفحات نخست روزنامه‌های ترکیه قرار گرفت.

بسیاری از روزنامه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه، ترجیح داده‌اند در صفحه نخست و در تیتر برجسته، موضوع همکاری‌های امنیتی آنکارا – بغداد را برجسته کنند. 

آنان مبارزه مشترک با تروریسم را به عنوان اصلی‌ترین هدف دیدار اردوغان – السودانی توصیف کرده‌اند. این در حالی است که خود اردوغان اعلام کرده پ.ک.ک امروز و فردا منحل می‌شود و نمی‌تواند یک تهدید امنیتی باشد.

با ارزیابی این رفتار رسانه‌ها و جراید نزدیک به آکپارتی، به این نتیجه می‌رسیم که دولت اردوغان تمایل دارد درباره روابط آنکارا - بغداد، همکاری در حوزه مبارزه با تروریسم را در ویترین بگذارد و در پس زمینه، تلاش برای حداکثر استفاده از منابع اقتصادی عراق را در دستور کار قرار دهد.

مقامات ترکیه و عراق، با حضور رجب طیب اردوغان و محمد شیاع السودانی، 11 سند همکاری مشترک در زمینه‌های مختلف امضا کردند. بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی آناتولی، بین دو کشور در زمینه‌های مهاجرت، آموزش، مبارزه با مواد مخدر، مدیریت مقابله با بلایای طبیعی و فوریت‌های پزشکی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، صنایع دفاعی، آموزش عالی، مترولوژی و حقوق، 11 سند همکاری به امضا رسید.

اشتیاق اردوغان در مورد «مسیر توسعه»

طی چند سال گذشته، ترکیه تلاش کرده تا بازار عراق را به خود وابسته کند و در عین حال، در حوزه‌های انرژی و ترانزیت، از منابع و فرصت‌های این کشور استفاده کند. 

بر این اساس، طراحی پروژه کلانی به نام «مسیر توسعه» با هدف اتصال عراق به مدیترانه از طریق بندر مرسین، به عنوان یک طرح بلندپروازانه منطقه‌ای در دستور کار قرار گرفته است. اما از آنجایی که ترکیه در بحران اقتصادی قرار گرفته، ناچار شده برای تامین مالی اجرای این پروژه بزرگ، از قطر و امارات متحده عربی نیز کمک بگیرد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه طی سخنانی در نشست خبری مشترک با محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق در آنکارا گفت: «پروژه مسیر توسعه، به ثبات و رفاه عراق و کل منطقه ما به شکل موثری کمک خواهد کرد. من از کشورهایی که به این پروژه علاقه‌مند هستند، دعوت می‌کنم تا به ما بپیوندند و بخشی از این پروژه استراتژیک باشند». 

این سخن اردوغان در شرایطی بیان شده که بر اساس برخی گزارش‌ها، عربستان سعودی به درخواست ترکیه برای شراکت در این پروژه پاسخ منفی داده و کویت نیز به عنوان یک کشور ثروتمند منطقه، اساساً این طرح را در تضاد و تقابل با منافع اقتصادی خود ارزیابی کرده و حاضر نیست در آن سرمایه گذاری کند. 

گفته شده در دیدار دیروز بین اردوغان و السودانی، مراحل اجرایی شدن طرح مزبور، مورد بحث و بررسی قرار گرفته اما جزئیات آن، به رسانه‌ها راه نیافته است. 

اردوغان درباره نفت و گاز عراق نیز گفته است: «ما می‌خواهیم به سرعت در مورد موضوعاتی مانند از سرگیری صادرات نفت از طریق خط لوله نفت عراق - ترکیه، پیشرفت کنیم.»

رهبر حزب عدالت و توسعه درباره همکاری‌های سیاسی – امنیتی ترکیه و عراق نیز گفت: «ما هرگز صلح و ثبات در عراق را موضوعی جدا از کشورمان در نظر نگرفتیم و امنیت عراق برای ما مهم است. ما امروز هم بر عزم خود برای ادامه مبارزه با پ.ک.ک، گروه گولن و داعش تأکید کردیم. چرا که همه این گروه‌ها تهدیداتی برای امنیت ملی ترکیه و عراق هستند».

محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق نیز درباره پروژه «مسیر توسعه» گفت: «این پروژه فرصت بسیار خوبی برای تقویت بیشتر همکاری‌های دو کشور است. این موضوع هم برای دو کشور و هم برای منطقه مهم است. فرصت‌های توسعه‌ای بزرگی در چارچوب پروژه جاده توسعه ارائه شده و این امر به نفع مردم دو کشور همسایه از نظر دستیابی به پیشرفت اقتصادی خواهد بود.»

نخست‌وزیر عراق همچنین در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی گفت: «پروژه مسیر توسعه به رهبری ترکیه و عراق، یکی از مهمترین پروژه‌های خاورمیانه است. تعریف روابط ترکیه و عراق به عنوان یک رابطه همسایگی کافی نخواهد بود و روابط بین دو کشور به مرور زمان افزایش و توسعه یافته است. می‌خواهیم روابط ترکیه و عراق بخشی از معادله ثبات منطقه‌ای باشد. ما به روابط خود با ترکیه از منظر استراتژیک و در چارچوب تحولات و دگرگونی‌هایی که به آنها اشاره کردیم، نگاه می‌کنیم. ما این امر را به عنوان یک فرآیند موقت ارزیابی نمی‌کنیم. بنابراین، می‌خواهیم روابط ترکیه و عراق بخشی از معادله ثبات منطقه‌ای باشد، نه معادله حذف یا برخورد. این موضوع ما را به سمت ایجاد یک رابطه مبتنی بر توسعه با ترکیه سوق می‌دهد».

تنوع اهداف ترکیه در عراق

در مورد میزان صادرات پهپاد، تسلیحات و تجهیزات امنیتی و پلیسی از ترکیه به عراق، اطلاعات کاملی در دست نیست. ارتش ترکیه و سرویس اطلاعاتی میت، به بهانه مبارزه با پ.ک.ک، در عمق خاک عراق نفوذ کرده و اشراف اطلاعاتی خود را افزایش داده‌اند. اما این فقط بخشی از تلاش ترکیه در عراق است و به جرات می‌توان گفت که بازار مصرف این کشور ثروتمند نفتی تا حد زیادی در استیلای کالاهای ترکیه است و حالا بسیاری از شهرهای ترکیه به مرکز اصلی سفرهای گردشگری شهروندان عراقی تبدیل شده است. 

همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که در 10 سال اخیر، ثروتمندان عراقی، همواره در کنار ثروتمندان روسی، در صدر لیست خرید املاک و مستغلات در ترکیه بوده‌اند.

ترکیه تلاش کرده بخش انرژی و همچنین بخش کشاورزی عراق را وابسته کند. برای نیل به این هدف، جمهوری آذربایجان را واسطه کرده تا گاز مورد نیاز تولید برق عراق را تامین کند و ترانزیت نفت عراق به بازارهای خارجی نیز در سالیان آتی کاملاً به تسلط ترکیه دربیاید.

استفاده از موقعیت جغرافیایی خاص و استیلا بر دجله و فرات، باعث شده که ترکیه آب را هم به ابزار فشاری برای اعمال سیاست‌های خود بر دولت عراق تبدیل کند.

براساس آمار منتشر شده توسط سازمان آمار ترکیه، میزان صادرات کالا از این کشور به بازارهای عراق در سه ماه نخست سال 2025 میلادی، به 3 میلیارد دلار رسیده و به این ترتیب، عراق همواره یکی از 5 کشور مهم لیست خریداران کالای ترکیه قرار دارد.

هم اکنون 338 هزار دانشجوی خارجی در ترکیه تحصیل می‌کنند و دانشجویان عراقی از لحاظ تعداد، از بین 195 کشور جهان، بر جایگاه پنجم دانشجویان مقیم ترکیه ایستاده‌اند.

ترکیه در حوزه مسائل فرهنگی و سیاسی تباری نیز در عراق حضور پررنگی دارد و محمد سمعان آغا رئیس جدید جبهه‌ ترکمن‌های عراق اخیراً اعلام کرده که در گفتگو با مقامات آنکارا، به آنها اطلاع داده که ترکمان‌ها در موصل، تلعفر، اربیل، کرکوک، صلاح‌الدین و دیاله، قصد دارند در حوزه‌های تولیدی و تجاری فعالیت گسترده‌ای داشته باشند و در این مسیر از ترکیه کمک خواهند گرفت.

انتهای پیام/