نسل جدید نیاز به معلم متفاوت دارد/ آغاز تحول در مدارس

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در روزگاری که تحولات فناورانه، سبک زندگی، انتظارات اجتماعی و حتی شیوه‌های یادگیری دستخوش دگرگونی‌های اساسی شده‌اند، مدارس و نظام آموزشی دیگر نمی‌توانند با نسخه‌های سنتی گذشته، پاسخ‌گوی نسل امروز باشند.

نسلی که با موبایل، هوش مصنوعی، ارتباطات بی‌مرز و اطلاعات لحظه‌ای بزرگ می‌شود، به معلمانی نیاز دارد که نه‌تنها انتقال‌دهنده محتوا، بلکه راهبر یادگیری، تسهیل‌گر خلاقیت و مربی مهارت‌های زندگی باشند.

تحول در مدرسه یعنی تغییر در ذهنیت‌ها، ساختارها، محتوا و روش‌ها؛ یعنی عبور از آموزش حفظ‌محور به آموزش مسئله‌محور؛ یعنی میدان‌دادن به خلاقیت، همکاری، تفکر نقاد و توانایی حل مسئله. این مسیر، بدون توانمندسازی معلمان و بازطراحی نقش آنان ممکن نیست.

در گفت‌وگویی با مصطفی آذرکیش معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش، از اولویت‌های دولت در عدالت آموزشی، تغییر در شیوه‌های یاددهی، اجرای الگوی «مدرسه تراز» و برنامه‌های نوین توانمندسازی معلمان سخن گفته‌ایم.

تسنیم: یکی از اولویت‌های جدی دولت چهاردهم، توسعه عدالت آموزشی است. برنامه‌های اصلی در حوزه معاونت آموزش متوسطه برای تحقق این موضوع چیست؟

یکی از پیگیری‌های اصلی رئیس‌جمهور جناب آقای دکتر پزشکیان، توسعه عدالت آموزشی از دو محور اصلی است:

نخست، محرومیت‌زدایی از فضاهای آموزشی با اولویت مناطق محروم، روستایی، عشایری، کوچ‌نشین و حاشیه شهرها و دوم، ارتقای کیفیت آموزش و تحول در فرآیند یاددهی-یادگیری.

برگزاری 28 جلسه برای تحقق عدالت آموزشی با حضور رئیس‌جمهور

برای محور نخست، شناسایی دقیق مناطق نیازمند مداخله انجام شده و تاکنون 28 جلسه با محوریت عدالت آموزشی به‌صورت اختصاصی توسط رئیس‌جمهور برگزار شده که در نوع خود بی‌نظیر است.
در این مسیر، بیش از 5 هزار تیم محلی با مشارکت مردم و نهادهای محلی تشکیل شده‌اند.

تسنیم: در محور دوم یعنی تحول در یاددهی و یادگیری چه اقداماتی انجام شده است؟

تحول در یاددهی و یادگیری از دو مسیر دنبال می‌شود:
1. تحول در کلاس درس از طریق توانمندسازی معلمان
2. ارتقاء مدیریت آموزشگاهی با تکیه بر الگوی «مدرسه تراز سند تحول بنیادین».

رئیس‌جمهور همچنین 4 محور کلیدی برای پیشبرد امور ترسیم کرده‌ است: عدالت، روابط بین‌بخشی، فناوری مناسب و مشارکت مردم.

چارچوب‌های حاکم بر مدارس باید تغییر کند

تسنیم: منظور از تحول در روش‌های یاددهی و یادگیری چیست؟

نگاه رئیس‌جمهور بر این است که آموزش‌ها را متناسب با نیازهای کشور بازطراحی کنیم؛ ذهن دانش‌آموزان را از چارچوب‌های محدودکننده خارج کنیم، خلاقیت و نوآوری دانش‌آموزان را شکوفا کنیم.در سند تحول بنیادین نیز بر اصلاح روش‌ها، توجه به فعالیت‌های گروهی، فعالیت‌های خلاقانه و نقش الگویی معلمان تأکید شده است.

در حوزه توانمندسازی معلمان، جشنواره الگوهای برتر تدریس و دوره‌هایآموزشی ارتقای توانمندی‌های حرفه‌ای و تخصصیسراسری  با محوریت تحول طراحی شده‌اند. 74 دبیرخانه راهبری کشوری دروس در دوره متوسطه فعال هستند و سرگروه‌های آموزشی در همه دروس در دوره‌های تحول‌آفرین شرکت کرده‌اند.

تسنیم: قرار است برای ایجاد تغییرات در روند آموزش مدارس الگوی مدرسه تراز اجرا شود در اینباره توضیح دهید؛ چگونه پیاده‌سازی می‌شود؟

به‌عنوان گام اول، شهرستان شهر قدس در استان تهران به‌عنوان پایلوت اجرای طرح مدرسه تراز انتخاب شد. در این منطقه، تمام واحدهای آموزشی تحت پوشش این طرح قرار گرفتند. علاوه بر آن، 10 درصد مدارس کشور نیز در حال حاضر تحت پوشش الگوی مدرسه تراز قرار گرفته‌اند که هدف آن ارتقاء کیفیت یادگیری و ایجاد مدرسه‌ای با استانداردهای تحول‌یافته است.

در تابستان امسال 40 درصد دیگر و بر این اساس در مهر آینده 50 درصد  وارد این فرآیند می‌شوند. بیش از 800 نفر از راهبران تحول آموزش دیده‌اند تا به مدیران مدارس در طراحی برنامه‌های راهبردی برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها کمک کنند.

نسل جدید نیازمند معلمانی متفاوت

تسنیم: آیا با ساختار فعلی آموزش و پرورش همچون محتوای سنتی، روش‌های تدریس غیرفعال، عدم استفاده از فناوری می‌توان برنامه‌های تحولی را اجرا کرد؟

یکی از موانع تحول، وابستگی به رفتارهای گذشته است. نسل جدید نیازمند معلمانی با مهارت‌های فناوری اطلاعات، خلاقیت، نوآوری و مهارت‌های ارتباطی است.

در برنامه «سفر یادگیری» که آن را برنامه ریزی و اجرا می‌کنیم، فناوری‌های نوین جایگاه ویژه‌ای دارند. دنیای امروز با گذشته قابل قیاس نیست و آموزش و پرورش باید بتواند خود را با این تحولات سریع وفق دهد. تجربه دوران کرونا نشان داد که معلمان توان استفاده از آموزش ترکیبی را دارند، اما برای تداوم این مسیر، مهارت در فناوری‌های نوین برای معلمان یک ضرورت انکارناپذیر است.

امتحانات نهایی و کنکور مانعی برای تحول

خلاقیت و نوآوری یکی از مهم‌ترین مولفه‌هایی است که باید در فرایند یاددهی و یادگیری نهادینه شود. اما واقعیت این است که ساختار فعلی برنامه درسی در دوره متوسطه دوم، فشار ناشی از کنکور و استرس امتحانات نهایی مانعی جدی بر سر راه تحقق این هدف است.همین امر موجب شده که برخی از برنامه‌های تحولی ما با چالش مواجه شوند. ما به دنبال آن هستیم که از طریق تغییرات تدریجی در محتوا و شیوه ارزشیابی، فضا را برای شکوفایی خلاقیت دانش‌آموزان فراهم کنیم.

تسنیم: آیا نگرانی‌ها درباره کنکور و تأثیر آن بر برنامه‌های تحولی به تصمیم‌گیران منتقل شده است؟

بله، در سه سال اخیر مکاتباتی با شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتیم. نتیجه آن حذف امتحانات نهایی پایه دهم بود.

در سه سال اخیر با توجه به روند افزایش امتحانات نهایی در پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم و همچنین مطالبات گسترده خانواده‌ها و دانش‌آموزان، آموزش و پرورش مکاتباتی را با شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام داد. این پیگیری‌ها منجر به اصلاحاتی در سیاست ارزشیابی شد و در نتیجه، پایه دهم از دایره امتحانات نهایی خارج شد. این تغییر، گامی در جهت کاهش استرس و فراهم‌کردن زمینه برای تحول در یاددهی و یادگیری بوده است.

البته رهبر معظم انقلاب طی دو سال اخیر بارها تأکید کرده‌اند که شورای عالی انقلاب فرهنگی باید برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای ساماندهی کنکور داشته باشد. در همین راستا، شورا نیز مصوبه‌ای برای اصلاح ساختار کنکور ارائه کرد. ما امیدواریم با این اقدامات، نقش کنکور در تعیین مسیر آینده دانش‌آموزان، عادلانه‌تر و علمی‌تر شود و فشارهای روانی ناشی از آن کاهش پیدا کند.

آزادی از فشار امتحانات فرصتی برای خلاقیت

با این حال در دوره متوسطه اول و همچنین در هنرستان‌ها که موضوع کنکور و امتحانات نهایی کم‌رنگ‌تر است، شاهد تحرک، پویایی، خلاقیت و نشاط بیشتری در دانش‌آموزان و معلمان هستیم. این نشان می‌دهد که در نبود فشارهای سنگین ارزشیابی، امکان رشد تربیتی و مهارتی دانش‌آموزان بیشتر فراهم می‌شود و معلمان هم آزادی بیشتری برای استفاده از روش‌های نوآورانه دارند.

تسنیم: آموزش و پرورش برای تقویت مهارت‌های نرم معلمان چه برنامه‌ای دارد؟

یکی از محوری‌ترین آموزش‌هایی که برای معلمان در نظر گرفته‌ایم، ایجاد محیط‌های یادگیری تعاملی و پویاست. همچنین به مهارت‌های ارتباطی معلمان توجه ویژه‌ای شده است؛ یعنی توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان. تجربه نشان داده است که معلمان نمونه و موفق در استان‌ها با استفاده از روش‌های خلاقانه و نوآورانه توانسته‌اند دانش‌آموزان را از چهارچوب‌های ذهنی محدود‌کننده خارج کنند و زمینه‌ رشد خلاقیت را در آن‌ها به وجود آورند.

یکی از تأکیدات جدی رئیس‌جمهور در حوزه آموزش، ارتقای مهارت تفکر انتقادی و حل مسئله در دانش‌آموزان بوده است و در حال حاضر یکی از جدی‌ترین برنامه‌های آموزش و پرورش، تحول در برنامه درسی ملی با رویکرد مهارت‌محوری و مسئله‌محوری است. البته باید بپذیریم که تحقق کامل این تحول، فرآیندی زمان‌بر است و نمی‌توان در کوتاه‌مدت همه ابعاد آن را عملیاتی کرد. اما مسیر را آغاز کرده‌ایم و فعالیت‌های متنوع و گسترده‌ای در این راستا در حال اجراست.

کارگروهی در مدارس باعث تحول می‌شود

ترویج کار گروهی و یادگیری تیمی در مدارس یکی از محورهای کلیدی تحول است. مدارسی که فعالیت‌های گروهی را در دل برنامه‌های آموزشی خود جای داده‌اند، علاوه بر تدریس محتوای درسی، مهارت‌هایی مانند همکاری، حل مسئله و تفکر انتقادی را نیز به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند. این مهارت‌ها برای زندگی آینده آن‌ها حیاتی هستند، به‌ویژه در دنیای پرتحول امروز.

تسنیم: در زمینه آموزش معلمان برای پشتیبانی از این اهداف چه اقداماتی انجام شده است؟

ما در آموزش معلمان، توجه ویژه‌ای به آگاهی فرهنگی، تنوع‌پذیری، و توانایی انطباق با نیازهای متنوع دانش‌آموزان داریم. در دنیای امروز که با تحولات سریعی همچون ظهور هوش مصنوعی و گسترش فضای دیجیتال روبرو هستیم، لازم است معلمان نیز دارای انعطاف، خلاقیت و قدرت انطباق بالا با نسل جدید باشند.

دوره متوسطه اول، دوره هویت‌یابی، استعدادیابی و شکل‌گیری شخصیت فردی و اجتماعی دانش‌آموزان است. به همین دلیل تمرکز ما در این دوره بر رشد متوازن مهارت‌ها و شخصیت دانش‌آموزان است. معلمانی که در این دوره تدریس می‌کنند باید توان همراهی با تحولات روز، شناخت نسل جدید و تربیت مهارت‌محور را داشته باشند.

در دنیای پر تغییر امروز، دانش‌آموزانی که این مهارت‌ها را دارند، بهتر می‌توانند با تغییرات سازگار شوند. مهارت حل مسئله و تفکر انتقادی باعث می‌شود فرد نه‌تنها در برابر چالش‌ها منفعل نباشد، بلکه بتواند برای آن‌ها راه‌حل پیدا کند، تصمیم‌های آگاهانه بگیرد و در آینده شخصی و حرفه‌ای خود موفق‌تر عمل کند.

بازنگری ساختار آموزش و پرورش

ما در آموزش متوسطه یک شبکه گسترده از دبیرخانه‌های راهبری در حوزه‌های ستادی و سرگروه‌های آموزشی داریم که نقش بازوان علمی و اجرایی را ایفا می‌کنند. این شبکه‌ها ارتباط مستقیمی با مدارس و کلاس‌های درس دارند و در واقع پل ارتباطی میان سیاست‌گذاری کلان و اجرای آموزشی در سطح مدرسه محسوب می‌شوند.

سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز  وارد فرآیند تحول در برنامه درسی شده است. هم‌اکنون، این سازمان پیشنهادهای اولیه برای بازنگری ساختار آموزش و پرورش را بر اساس الزامات برنامه هفتم توسعه کشور تدوین کرده و در دست بررسی دارد. این بازنگری‌ها ناظر به چالش‌های آینده، نیازهای ملی و الزامات تربیت نیروی انسانی در عصر جدید هستند.

انتهای پیام/