حضرت معصومه(س)؛ الگوی دخترانه تمدن‌ساز

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، دهه کرامت، فرصتی مغتنم برای تبیین جایگاه والای دختران در اسلام، تکریم دختران و معرفی شخصیت‌های برجسته‌ای چون حضرت فاطمه معصومه (س) به عنوان الگوی تراز اسلام است؛ ایشان دختر امام موسی کاظم (ع) و خواهر امام رضا (ع) هستند. بی شک پیوند عمیق با بیت امامت، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و سیره وعملکرد بانوی بزرگوار ایفا کرده است، اما پاکی و عصمت این بانوی مکرمه یک موهبت ذاتی نبوده بلکه اکتسابی است و ایشان با اراده و تلاش و مجاهدت در عمل به آموزه های قرآن و عترت به این جایگاه رفیع رسیده و به واسطه شخصیت عرفانی و منزلت والا، فضائل اخلاقی، آثار و برکات معنوی و علمی، و تاثیرگذاری اجتماعی و سیاسی و نقش‌آفرینی تاریخی و تمدنی، به عنوان شخصیتی ممتاز و الگوی دخترانه بی‌نظیر برای دختران و زنان مسلمان در طول تاریخ مطرح گشته اند.بنابراین شاخص‌های واقعی و مولفه‌های دست یافتنی در شخصیت و سبک زندگی ایشان برای الگوگیری همگان به ویژه دختران وجود دارد.

نام‌گذاری روز اول دهه کرامت 1404 با عنوان «حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها؛ بهترین دختر دنیا»، ضمن ایجاد فرصت برای معرفی نمونه ای ممتاز از «الگوی سوم زن» و بزرگداشت این بانوی قدیسه و تمدن‌ساز جهان اسلام، تلاشی برای مقابله با نگاه‌های نادرست و تبعیض‌آمیز به جایگاه و نقش بانوان و دختران در الگوهای غربی و شرقی است. در این نوشتار به بررسی و تبیین ابعاد الگویی بانوی کرامت و مهربانی می‌پردازیم تا از رهگذر بازشناسی و ارائه تصویری جامع تر از این چهره نورانی، الگوپذیری بهتری را برای دختران این سرزمین فراهم کنیم.

 الگوی جامع و امیدآفرین

بانو کریمه‌ی اهل بیت (ع) پیام‌آور امید و پیشرفت برای ایرانیان و همه مسلمانان هستند. ایشان، نشان دادند که با ایمان، اخلاص و مجاهدت، می‌توان به پیشرفت و تعالی رسید و فرهنگ اسلامی و شیعی را در دل تمدن کهن ایرانی شکوفا ساخت. بانوی کرامت به عنوان الگویی برای دختران مسلمان هستند که می‌خواهند با حفظ ارزش‌های دینی، در امور اجتماعی و احیای تمدن اسلامی مشارکت کنند. ایشان، نشان دادند که دختران نیز می‌توانند با علم، اخلاق و معنویت خود، نقش مهمی در جامعه ایفا کنند و به سعادت و رستگاری برسند.

ابعاد شخصیتی و عملکردی و گستره تاثیرگذاری حضرت فاطمه معصومه (س) پیش گفته، یک یک الگوی کامل و جامع برای تمام انسان‌ها ارائه می دهد که شایسته عنوان “بهترین دختر دنیا” است. الگویی که با تجسم تمامی ارزش‌های انسانی و اسلامی، به ما نشان می‌دهند که چگونه می‌توان نمونه کامل و شایسته از دختر مسلمان شد. در تمام ابعاد زندگی، از جمله عبادت، اخلاق، علم، سیاست، و اجتماع و حتی فرهنگ و تمدن سازی، الگو و تاثیرگذار شد و همگان را به سمت دینمداری و جامعه مهدوی راهنمای کرد و با تبعیت از فرامین خداوند و ائمه اطهار (ع)، به بالاترین درجات کمال و سعادت ابدی دست یافت.

 نقش و رابطه دختر و پدری

حضرت معصومه (س) عطوفت و مهربانی خاصی نسبت به پدر بزرگوارشان داشتن. ایشان با وجود سن کم، در دوران سختی و زندانی بودن پدر بزرگوارشان، مایه تسلی و آرامش خانواده بودند. ایشان، فضای خانه را پر از امید می‌کردند و در غم‌ها و مشکلات، همدم و یاور خانواده و مرهمی بودند بر دل پر درد امام کاظم (ع). تعبیر “فداها ابوها” که از امام کاظم (ع) در مورد حضرت معصومه (س) نقل شده، گویای محبت و صمیمت عمیق دختر و پدری و نشان‌دهنده محبت و علاقه بی‌نظیر ایشان به دخترشان است. این تعبیر، نه تنها یک ابراز احساسات است، بلکه بیانگر مقام و منزلت والای حضرت معصومه (س) نزد پدرشان هست. ایشان از کودکی با معارف الهی و آموزه‌های پدر بزرگوارشان آشنا بودند. و از احادیث پدر بزرگوارشان را نقل می کردند. این امر، نشان‌دهنده اعتماد و اطمینان امام کاظم (ع) به دخترشان است. وی به خوبی جایگاه امامت و ولایت پدر را درک می‌کردند و همواره در خدمت پدر و در راستای اهداف ایشان گام برمی‌داشتند. در تمام ابعاد زندگی، تحت تأثیر شخصیت پدر بزرگوارشان بودند. و همواره تلاش می‌کردند تا از ایشان پیروی و همراهی کامل داشته باشند. در دوران سختی و زندانی بودن پدر، صبورانه در کنار خانواده بودند.این همراهی، نشان‌دهنده وفاداری به خانواده و محبت عمیق ایشان به پدرشان است.

 نقش و رابطه خواهر و برادری

حضرت معصومه (ع) در احترام و اطاعت از برادرشان ممتاز بودند. ایشان، رابطه‌ای بسیار صمیمی و توام با احترام با برادر بزرگوارشان، امام رضا (ع)، داشتند. همواره از رهنمودهای برادر بهره می‌بردند و در مسائل مختلف، از ایشان مشورت می‌گرفتند. سفر ایشان به سوی خراسان، به دعوت برادر بزرگوارشان بوده و نشانه اطاعت و حمایت از برادر و امام زمان خویش بود. رابطه ایشان با امام رضا (ع)، فراتر از یک رابطه معمولی خواهر و برادری بود. این رابطه، بر پایه محبت، مودت، احترام و ایمان استوار بود. ایشان، در دوران امامت امام رضا (ع)، همواره در کنار ایشان بودند و در ترویج دین و معارف اسلامی، با برادر بزرگوارشان همراهی و همدلی داشتند. دوری امام رضا (ع) را تحمل نکردند و تمام سختی‌های سفر را به جان خریدند تا به دیدار ایشان نائل شوند. و سفر بانوی کرامت به سوی خراسان، نشان‌دهنده اشتیاق فراوان ایشان به دیدار برادر بزرگوارشان نیز بود. حضرت معصومه (س) با تبعیت از امام رضا (ع) به عنوان امام زمان خود، ولایت‌پذیری و تسلیم محض خود در برابر اراده الهی را به عنوان هدف مقدس به ما نشان دادند. در نهایت، این بانوی مجاهده با فدا کردن جان خود در راه زیارت برادر و حمایت از امام خویش، ایثار و فداکاری بی‌نظیری از خود نشان دادند و جلوه بی نظیر و درخشانی از «خواهر برادری» را در تاریخ بشریت به نمایش گذاشتند.

 مسئولیت پذیری خانوادگی

با وجود اینکه در عصر امامت امام رضا (ع)، مسئولیت‌های دینی و اجتماعی بیشتر بر عهده ایشان بود، حضرت معصومه (س) نیز با درک عمیق از مسئولیت خانوادگی، نقش مهمی در حفظ و تقویت بنیان خانواده ایفا کردند. ایشان، با رفتار و کردار خود، به دیگر اعضای خانواده نشان دادند که چگونه می‌توان در کنار ایفای نقش‌های فردی، به وظایف خانوادگی و اجتماعی نیز پایبند بود. وی در دوره های زندانی شدن پدر بزرگوارشان بسیار مقاوم و بردبار بودند و نیز در سفر تاریخی و بی بازگشت از مدینه به ایران، تعدادی از برادران و بستگانش را همراه خود کردند که نشانه‌ای از تکلیف‌مداری و مسئولیت‌پذیری خانوادگی است.

 نقش‌آفرینی علمی و فرهنگی

حضرت معصومه (س) محدثه و راویه و نیز عالمه و دانشمند بوده و از جایگاه علمی بالایی در زمانه خویش برخوردار بودند. ایشان از محدثان و راویان برجسته حدیث بودند و روایاتی چون حدیث غدیر و منزلت از ایشان در کتب حدیثی شیعه نقل شده است. ایشان، به علوم دینی و معارف اسلامی، آگاهی کامل داشتند و در پاسخ به سوالات و شبهات دینی، توانایی بالایی از خود نشان می‌دادند. ایشان در تفسیر و تبیین معارف دینی نیز تبحر خاصی داشتند. ایشان، با سخنرانی‌ها و مجالس روضه و ذکری که برگزار می‌کردند، به ترویج فرهنگ و معارف اهل بیت (ع) می پرداختند. این فعالیت‌های فرهنگی و مهاجرت ایشان به قم، باعث شد که نام و یاد اهل بیت (ع) در میان مردم زنده بماند و نسل به نسل منتقل شود. وی در دورانی که فرقه‌ها و نحله‌های انحرافی مختلفی در جامعه اسلامی وجود داشت، با دانش و آگاهی خود، به شبهات و سوالات مردم پاسخ می‌دادند و از انحراف آنان جلوگیری می‌کردند.

 تاثیرگذاری اجتماعی و تاریخی

حضرت معصومه (س) با رفتار و کردار خود، تاثیر بسیار مثبتی بر اطرافیان خود می‌گذاشتند. ایشان، با اخلاق نیکو و رفتار شایسته خود، دیگران را به سوی خوبی‌ها و فضائل اخلاقی دعوت می‌کردند. با وجود محدودیت‌هایی که برای زنان در آن دوران وجود داشت، در مسائل اجتماعی حضوری فعال داشتند و به یاری نیازمندان و محرومان می‌شتافتند. به دلیل علم و تقوای فراوان، مورد احترام و اعتماد بانوان بودند و مردم در مسائل مختلف به ایشان مراجعه می‌کردند. وی در دفاع از امامت و ولایت، همواره در جامعه پیشگام بودند و در این راه، از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. سفر ایشان به سوی خراسان، در واقع تلاش اجتماعی برای حمایت از امام رضا (ع) و تثبیت جایگاه امامت در میان مردم بود. با گذشت قرن‌ها از رحلت شهادت گونه حضرت معصومه (س)، نام و یاد ایشان همچنان زنده و جاوید است. حرم مطهر ایشان در شهر قم، ملجأ و پناهگاه میلیون‌ها زائر و دلداده اهل بیت (ع) است. حضور ایشان در شهر قم، باعث شد که این شهر به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و فرهنگی شیعه تبدیل شود. وجود حوزه علمیه قم و تربیت هزاران عالم و دانشمند در این شهر، از برکات وجود حضرت معصومه (س) است که نقش مهمی در ترویج علوم اسلامی و فرهنگ اهل بیت (ع) ایفا کرده است. لذا تأثیر این بانوی مکرمه بر تاریخ اسلام، بسیار عمیق و ماندگار است.

 منزلت اخلاقی و رفتاری

عبادت و بندگی، زهدو پارسایی، رفتار نیکو از شاخصه های اخلاقی و رفتاری حضرت معصومه (س) بوده است. ایشان به عبادت و بندگی خداوند متعال، اهتمام ویژه‌ای داشتند. شب‌ها را به نماز و نیایش سپری می‌کردند و در طول روز نیز به ذکر و یاد خدا مشغول بودند. ازندگی زاهدانه‌ای داشتند و از تعلقات دنیوی و تجملات دوری می‌جستند. ساده‌زیستی و قناعت، از ویژگی‌های بارز زندگی ایشان بود. بانوی کرامت با اخلاق نیکو و رفتار شایسته خود، همواره مورد احترام و تکریم اطرافیان قرار داشتند. مهربانی، تواضع و فروتنی، از جمله صفات برجسته ایشان بود.

بی تردید ادب در گفتار و رفتار حضرت معصومه (س) موج می زد و ایشان در گفتار و رفتار خود، بسیار مودب و فروتن بودند. ایشان، با احترام با دیگران برخورد می‌کردند. نظر به آموزه ها و ارزش های اخلاقی اسلامی، بانوی کرامت با وجود داشتن علم و فضائل فراوان، بسیار متواضع و فروتن بودند و هیچ‌گاه خود را از دیگران برتر نمی‌دانستند.

 سلوک دینی و معنوی

تقوای الهی و خدا ترسی، مراقبه دایمی و اخلاص در عمل و رفتار از شاخصه های شخصت نورانی ایشان است. اساس “بهترین” بودن یک انسان، تقوا و نزدیکی به خدا است. حضرت معصومه (س) در این زمینه سرآمد بودند. ایشان در تمام امور زندگی، رضایت خداوند را در نظر داشتند و از انجام هرگونه عمل خلاف شرع، پرهیز می‌کردند. این تقوای الهی، باعث شده بود که ایشان، مورد عنایت و لطف خاص خداوند قرار گیرند. مراقبه دائمی، باعث شده بود که قلب ایشان، همواره پاک و منور بماند. بی شک تمام اعمال و عبادات حضرت معصومه (س) با اخلاص و برای رضای خداوند انجام می‌شد. ایشان، هیچ‌گاه به دنبال شهرت و خودنمایی نبودند و تنها هدفشان، جلب رضایت الهی بود. این بانوی عارفه و زاهده، عشقی عمیق و خالصانه به خداوند داشتند و تمام وجودشان، مملو از محبت الهی بود. سیره و روایت زندگی ایشان نشانگر این است که، همواره به خداوند توکل می‌کردند و به او اعتماد داشتند. این توکل، باعث می‌شد که ایشان در برابر مشکلات و سختی‌ها، استقامت کنند و هرگز ناامید نشوند.

 حفظ حریم عفاف و پاکدامنی

حضرت معصومه (س) نه تنها در ظاهر، بلکه در باطن نیز، عفیف و پاکدامن بودند. حجاب ایشان، تنها یک پوشش ظاهری نبود، بلکه نمادی از حیا، تقوا و حفظ کرامت انسانی بود. ایشان با رفتار و کردار خود، به زنان و دختران مسلمان آموختند که حجاب، محدودیت نیست، بلکه یک ارزش و یک سپر محافظتی است که از آنان در برابر آسیب‌های اجتماعی محافظت می‌کند. ایشان در روابط خود با نامحرم، همواره حریم و حدود کامل شرعی را رعایت می‌کردند و از هرگونه رفتار و گفتاری ناشایست مطلقا پرهیز می‌کردند. درطول مسافرت ایشان از زادگاهش به ساوه و قم هیچ نقلی از چهره و قامت ایشان نشده است گویا به اندازه ای حجاب و پوشش داشتند که کسی چهره ایشان را ندیده است. اینگونه رفتار ایشان، به ما می‌آموزد که چگونه می‌توان در عین حفظ روابط اجتماعی، از حریم‌ها و ارزش‌های دینی و اخلاقی خود محافظت کرد.

 دانشوری و خردورزی

حضرت معصومه (س) در مواجهه با مسائل دینی و شبهات، از عقل و منطق خود به بهترین شکل استفاده می‌کردند. ایشان، با استدلال‌های قوی و مستند، به سوالات و شبهات مردم پاسخ می‌دادند و آنان را به سوی حقیقت هدایت می‌کردند. ایشان، همواره مردم را به دوری از خرافات و جهل دعوت می‌کردند و آنان را به تفکر و تعقل در امور دینی و دنیوی تشویق می‌کردند. این بانوی عالمه در طول زندگی خود، همواره به دنبال کسب علم و دانش از محضر پدر و برادر بزگوارشان بودند و از هر فرصتی برای یادگیری و ارتقای سطح آگاهی خود استفاده می‌کردند. این تلاش ایشان، به ما نشان می‌دهد که چگونه می‌توان در هر سن و شرایطی، به دنبال علم و دانش بود.

 بصیرت و آگاهی سیاسی

شناخت دشمنان دین و ولایت از خصائص حضرت معصومه (س) بود. ایشان با آگاهی و بصیرت سیاسی و اجتماعی خود، دشمنان دین و جامعه را به خوبی می‌شناختند و از نقشه‌های آنان آگاه بودند. ایشان، مردم را نسبت به توطئه‌های دشمنان آگاه می‌کردند و آنان را به هوشیاری و اتحاد در برابر دشمنان دعوت می‌کردند. با حمایت از امام رضا (ع) و دفاع از ولایت، نشان دادند که چگونه می‌توان در شرایط سخت و دشوار، از رهبر و پیشوای الهی حمایت کرد و از ارزش‌های دینی و انقلابی خود دفاع نمود. سفر ایشان به سوی سرزمین طوس، نمادی از این حمایت و ولایتمداری و استقامت در این راه است.

 روشنگری و مقابله با ظلم و ستم

بیان حقایق و دفاع از حق، مبارزه با ظلم و ستم، و حمایت از مظلومان به تاسی از امام زمان خویش از شاخصه های عملکردی حضرت معصومه (س) است. با شجاعت و صراحت، حقایق را بیان می‌کردند و از هیچ‌کس جز خدا نمی‌ترسیدند. ایشان، با بیان حقایق، به روشنگری افکار عمومی کمک می‌کردند و مردم را به سوی عدالت و آزادی هدایت می‌کردند. ایشان در برابر ظلم و ستم حاکمان جور، سکوت نمی‌کردند. خروج از مدینه برای یک سفر پرخطر و طولانی، در واقع نوعی اعتراض به ظلم و ستم و افشاگری علیه حاکمان عباسی بود. ایشان همواره از مظلومان و ستمدیدگان حمایت می‌کردند و در حد توان به آنان کمک می‌کردند. حمایت و مجاهدت ایشان، به ما می‌آموزد که چگونه می‌توان در برابر ظلم و ستم ایستاد و از حقوق مظلومان دفاع کرد.

 فداکاری و استقامت در راه حق

حضرت معصومه (س) در راه خدا و دفاع از ارزش‌های دینی، از جان و مال خود گذشتند و ایثار و فداکاری را به اوج رساندند. ایشان در برابر مشکلات و سختی‌ها، صبر و استقامت بی‌نظیری از خود نشان دادند و هرگز تسلیم نشدند. لازمه ایثار و مقاومت، داشتن روحیه امیدواری و توکل بالاست. ایشان همواره به رحمت و لطف خداوند امیدوار بودند و در تمام امور زندگی، به او توکل می‌کردند.

حضرت معصومه (س) در طول زندگی خود، با سختی‌ها و مشکلات فراوانی روبرو شدند. از جمله این سختی‌ها، می‌توان به زندانی شدن پدر بزرگوارشان، دوری از برادر و بیماری در سفر اشاره کرد. ایشان در برابر تمام این سختی‌ها، صبر و استقامت بی‌نظیری از خود نشان دادند. در برابر دشمنان دین و ولایت، با شجاعت مقاومت کردند و ایستادند و از حق دفاع کردند و تا آخرین لحظه عمر خود، بر عقیده و ایمان خود پایدار ماندند و از راه حق منحرف نشدند. زندگی حضرت معصومه (س) سرشار از مصائب و سختی‌ها بود، اما ایشان با صبر و بردباری، تمام این مصائب را تحمل کردند و هرگز از راه حق منحرف نشدند. ایشان همواره تسلیم مشیت الهی بودند و می‌دانستند که هر آنچه خداوند برایشان مقدر کرده است، خیر و صلاح آنان است.

 ولایت‌پذیری و حمایت عملی از امام زمان خویش

ولایت، محور و مدار در سبک زندگی حضرت فاطمه معصومه (ع ) است. ولایت‌پذیری، اصلی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی ایشان است. تمام ابعاد زندگی ایشان، از جمله رفتار، گفتار و اعمال، بر اساس محوریت ولایت و اطاعت از امام زمان خویش شکل گرفته بود. ایشان، ولایت را نه تنها یک اصل اعتقادی، بلکه یک راه و روش زندگی می‌دانستند. ولایت‌پذیری حقیقی، نیازمند شناخت امام زمان است. حضرت معصومه (س) با شناخت کامل نسبت به امام رضا (ع) به عنوان امام زمان خود، تمام تلاش خود را برای حمایت و یاری ایشان به کار گرفتند.

حمایت از ولایت، تنها به ابراز ارادت و محبت زبانی محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند حمایت عملی و فداکاری است. سفر حضرت معصومه (س) به ایران، مصداق بارز حمایت عملی ایشان از ولایت و امام زمان (ع) بود. ایشان با این هجرت، قصد داشتند، پیام ولایت و حقانیت امام زمان خویش را به گوش مسلمانان و شیعیان برسانند. ایشان در مقابله با انحرافات شیعیان و در برابر کسانی که قصد داشتند به مقام ولایت اهانت کنند، با شجاعت ایستادند و از حریم ولایت دفاع کردند.

 تکلیف‌مداری و احساس مسئولیت

شناخت تکالیف الهی، انجام به موقع تکالیف، احساس مسئولیت در برابر دیگران، تلاش برای انجام بهترین تکلیف، ارزش هایی است در سراسر زندگی حضرت معصومه (س) به ویژه در هجرت تاریخی ایشان به قم کاملا هویداست. ایشان با شناخت دقیق نسبت به تکالیف الهی و وظایف شرعی خود، در انجام آن‌ها کوتاهی نمی‌کردند. در انجام تکالیف الهی، همواره پیشگام بودند و هیچ‌گاه انجام آن‌ها را به تاخیر نمی‌انداختند و پس از دریافت دعوت نامه امام رضا علیه السلام بلافاصله عازم شدند. تکلیف‌مداری ایشان، تنها به انجام وظایف فردی محدود نمی‌شد، بلکه شامل احساس مسئولیت در برابر دیگران نیز می‌شد. بی شک تلاش برای انجام بهترین تکلیف (اَفضلُ الاعمال) از ویژگی‌های مهم حضرت معصومه (س) است.

 هجرت و ترک دیار برای خدا

هجرت، به معنای ترک دیار و وطن برای خدا و در راه خدا است. هجرت حضرت معصومه (س) در سال 201 هجری قمری از زادگاه خود مدینه به سوی خراسان، یک هجرت فی سبیل الله بود. ایشان، به قصد یاری امام زمان (ع) و ترویج دین، دیار خود را ترک کردند و سختی‌های سفر را به جان خریدند. هجرت، نیازمند ترک تعلقات دنیوی و آمادگی برای فداکاری است. بانو با ترک تعلقات دنیوی و دل بریدن از خویشان و دوستان، آمادگی خود را برای فداکاری در راه خدا نشان دادند. و از این امتحان بزرگ سربلند و عزتمند بیرون آمدند.

 کرامت و بخشندگی

حضرت معصومه (س) علاوه بر سخاوت و بخشش مادی، دارای سخاوت روحی و معنوی نیز بودند و این خصوصیت در حیات معنوی شان نیز شامل حال زائران است. ایشان، با علم و دانش خود، به هدایت مردم کمک می‌کردند و با اخلاق نیکو و رفتار شایسته خود، دیگران را به سوی خوبی‌ها و فضائل اخلاقی دعوت می‌کردند. همواره به دنبال برآورده کردن نیازهای دیگران بودند. به اذن خداوند، کرامت حضرت معصومه (س) به حدی است که ایشان می‌توانند، از نیازمندان و گرفتاران و گنهکاران را شفاعت کنند و مشکلات و حوائج آنان را در دنیا و آخرت برطرف کنند.

 نقش فرهنگ‌سازی

حضرت معصومه (س) با حضور در شهر قم، به تبیین و ترویج معارف اسلامی پرداختند. ایشان با پاسخگویی به سوالات مردم، رفع شبهات و بیان احادیث اهل بیت (ع)، نقش مهمی در گسترش فرهنگ اسلامی ایفا کردند. حضور ایشان در قم، باعث شد که این شهر به یک مرکز علمی و فرهنگی مهم در جهان اسلام تبدیل شود. بسیاری از علما، فقها و محدثان، در این شهر گرد هم آمدند و به ترویج علوم اسلامی پرداختند. با دفن پیکر مطهر حضرت معصومه (س) در قم، این شهر به یک زیارتگاه مهم تبدیل شد. زیارت ایشان، باعث ترویج فرهنگ زیارت و ارتباط با اهل بیت (ع) در میان مسلمانان شد که امروزه فرهنگ زیارت بخشی از فرهنگ اسلامی ایرانیان است. مرقد مطهر ایشان در قم، هر ساله پذیرای میلیون‌ها زائر از سراسر جهان است که برای زیارت و کسب فیض معنوی و معرفتی به این شهر مقدس می‌آیند.

 نقش تمدن‌سازی

حضور حضرت معصومه (س) در قم و تبدیل این شهر به یک مرکز علمی و فرهنگی، زمینه را برای شکل‌گیری تمدن اسلامی فراهم کرد. حرم مطهر فاطمی در قم، به یک مرکز هنری و معماری تبدیل شده است. هنرمندان و معماران، در طول تاریخ، با ساختن و نیز الهام گرفتن از هنرهای بکار رفته در گنبد، بارگاه و صحن‌های زیبا، ارادت خود را به ایشان نشان داده‌اند. حضور زائران و گردشگران در قم، باعث توسعه اقتصادی این شهر شده است. بسیاری از مردم، از طریق ارائه خدمات به زائران، امرار معاش می‌کنند. بانوی مهاجره، الهام‌بخش بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده‌اند. آنان، در اشعار و نوشته‌های خود، به بیان فضائل و مناقب ایشان پرداخته‌اند. تمدن اسلامی، بر پایه ارزش‌های اخلاقی و آموزه های قرآنی استوار است. حضرت معصومه (س) با زندگی عارفانه و اخلاق صالحه، و نیز هجرت و حضور و حیات معنوی خویش به ترویج این ارزش‌های فرهنگی و تمدنی کمک کردند. آستان فاطمی به عنوان یک میراث فرهنگی مهم، در حفظ و نگهداری آثار تاریخی و هنری نقش دارد. بنابراین، ایشان یک شخصیت سیاسی و اجتماعی تأثیرگذار در تاریخ اسلام نیز به شمار می‌روند و با حضور در شهر قم و ترویج معارف اسلامی، نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و تمدن‌سازی ایفا کردند.

حضرت معصومه (س) هم قدیسه است و هم تمدن ساز؛ وی با معنویت عمیق و ارتباط نزدیک با خداوند، نشان دادند که معنویت زیربنای تمدن است. تمدن واقعی، باید بر پایه ارزش‌های الهی و اخلاقی استوار باشد. ورود حضرت معصومه (س) به قم، این شهر ، به یک مرکز نور و معنویت تبدیل شد. این نور، نه تنها در قم، بلکه در سراسر جهان اسلام گسترش یافت و باعث هدایت بسیاری از مردم شد. آثار و برکات و حیات معنوی حضرت معصومه (س) یک الگوی معنوی برای تمدن اسلامی ارائه دادند. این الگو، به مسلمانان نشان داد که چگونه می‌توان با حفظ ارزش‌های دینی، به پیشرفت و تعالی رسید.

بستر‌ساز نهضت های اسلامی

حضرت معصومه (س) به‌عنوان یک شخصیت برجسته و الگوی معنوی در تاریخ اسلام، نه تنها در عرصه‌های معنوی و علمی و فرهنگی بلکه در زمینه‌سازی برای شکل‌گیری انقلاب اسلامی و الهام‌بخشی در فرهنگ مقاومت و زمینه‌سازی ظهور منجی موعود (عج) نقشی کلیدی ایفا کرده‌اند. با ورود ایشان به قم و تبدیل این شهر به یک مرکز شیعی، شرایط را برای توسعه معارف شیعه فراهم کردند. این مرکز به مرور زمان به بستری برای تربیت فقها و علمای مجاهد و مبارز تبدیل شد که در نهایت در پیروزی انقلاب اسلامی نقش اصلی را ایفا کردند. همچنین ترویج باورها و اصول تشیع در قم به تثبیت هویت شیعه کمک کرد. این هویت، در دوران معاصر به عنوان عاملی مهم در مبارزات انقلابی و اعتراضی علیه ظلم و فساد تأثیرگذار بود. حرم حضرت معصومه (س) به محلی برای تجمع انقلابیون و بسیج مردم در برابر ظلم و ستم تبدیل شد. آموزه ها و فرهنگ زیارت به‌طور خاص در بخش‌های مختلفی از زندگی سیاسی و اجتماعی مسلمانان تأثیر گذاشت و به شور و شعور انقلابی و مبارزاتی منجر شد. این مکان مقدس، همواره الهام‌بخش جریان‌های انقلابی و اجتماعی بوده و تاکنون نیز در برگزاری مراسمات و تجمعات انقلابی نقش بسیار فعال و پیشرانی ایفا کرده است.

 الهام بخشِ فرهنگ مقاومت

حضرت معصومه (س) با سبک زندگی، هجرت و رفتار مجاهدانه خود، به مسلمانان آموختند که چگونه می‌توانند در برابر ظلم و فساد ایستادگی کنند و اصول اسلامی را حفظ نمایند. این روحیه، در تاریخ اسلام به هنر فداکاری برای دفاع شیعیان از حق و ولایت تبدیل شده است. داستان زندگی ایشان به عنوان یک بانو که در برهه‌ای از تاریخ با هجرت خود به حمایت از خاندان پیامبر (ص) برخاسته است، به بسیاری از مجاهدان و مسلمانان منطقه و جهان اسلام الهام بخشید تا در برابر جنایت ها و تهاجمات و مشکلات تحمیلی دشمنان اسلامی و مسلمین ایستادگی و مقاومت کنند.

 الگوی انتظار و زمینه ساز ظهور

حضرت معصومه (س) به عنوان نمادی از صبر و انتظار، فرهنگ انتظار و ظهور حضرت مهدی (عج) را به‌عنوان یک اصل مهم در زندگی اسلامی ترویج می دهند. این فرهنگ در دوران غیبت، موجب شده تا پیروان اهل بیت (ع) همواره امیدوار به ظهور منجی و تحقق عدالت جهانی باشند. ارتباط و تربیت معنوی و دعا برای ظهور حضرت مهدی (عج) که در زیارتگاه ‌ایشان تجلی یافته، به تقویت امید در میان مسلمانان کمک کرده است. از این روی، این بانوی طاهره با تاثیرگذاری معنوی و مدیریت عاطفی جامعه اسلامی، نقش بی‌نظیری در زمینه‌سازی برای شکل‌گیری انقلاب اسلامی، الهام بخشی در فرهنگ مقاومت و آماده‌سازی جامعه برای ظهور منجی موعود (عج) ایفا می کند.

نویسنده و پژوهشگر: حجت‌الاسلام محمدباقر مشکاتی

انتهای پیام/