آیا قبرسِ تُرک، گره کور است؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها یک بار دیگر در محافل سیاسی و رسانه‌ای، درباره ترک‌های قبرس صحبت می‌شود.

ترک‌هایی که در شمال جزیره زندگی می‌کنند و از دید نظام بین الملل، باید به عنوان بخشی از شهروندان جزیره شناخته شوند و از مزایای عضویت در اتحادیه اروپا برخوردار باشند. اما به باور ترکیه، آنان شهروند دولتی به نام «جمهوری ترک قبرس شمالی» هستند. اما مساله اینجاست که تا اینجای کار، فقط ترکیه چنین دولتی را به رسمیت شناخته است. 

اصرار و پافشاری ترکیه مبنی بر ضرورت به رسمیت شناخته شدن دولت ترک‌ها در شمال جزیره قبرس، تاکنون پیامد مثبتی برای مردم جزیره نداشته و آنان را در شرایط دشواری قرار داده است.

اختلاف بین کشورهای ترک

حمایت سه کشور ترک زبان آسیای میانه یعنی قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان از کشور واحد قبرس یونانی و مخالفت این کشورها با آرمان‌های تجزیه طلبانه ترکیه، حواشی فراوانی به دنبال آورد. چرا که این سه کشور، اعضای «سازمان کشورهای ترک» هستند و رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه در چند سال گذشته، تلاش کرده آنان را به عنوان متحدین اصلی آنکارا معرفی کند. 

بنا به درخواست اردوغان، سال گذشته، قبرس ترک نیز به عنوان عضو ناظر به سازمان کشورهای ترک پیوست و قرار بر این بود، علاوه بر این کشورها، دیگر دوستان ترکیه یعنی پاکستان، بنگلادش و قطر نیز استقلال قبرس ترک را به رسمیت بشناسند. 

ولی رهبران این سه کشور، در سمرقند و در نشستی با حضور خانم اورسلا وندرلاین، در ازای امضای یک قرارداد اقتصادی 12 میلیارد دلاری، به ترکیه و ترک‌های قبرس پشت کردند. بدین ترتیب، رویای تیم اردوغان برای پیشاهنگی و رهبری کشورهای ترک نقش برآب شد و اختلافات بزرگی به وجود آمد که حتی مخالفین اردوغان را نیز به خشم آورد. 

اردوغان برای رفع اختلاف و همچنین هشدار دادن به کشورهای مزبور، دستور داد تا نهاد سنتی و سیاسی موسوم به «اجتماع ریش سفیدهای کشورهای ترک» در جزیره برگزار شود و آنان، یک بار دیگر از استقلال قبرس ترک حمایت کنند. 

اردوغان به منظور ارتقای قدرت و نفوذ نهاد ریش سفیدها، دوست قدیمی خود یعنی بنعلی ییلدرم نخست وزیر سابق ترکیه را به عنوان رییس شورای ریش سفیدان منصوب کرد و از او خواست همه را به جزیره ببرد و پیام همبستگی کشورهای ترک به جهان مخابره شود. 

اما ظاهراً کاری از دست ریش سفیدها هم برنیامد و در این میانه، این فقط الهام علی اف رییس جمهور آذربایجان است که حاضر شده از قبرس ترک حمایت کند. البته حمایتی به شکل تلویحی و همبستگی عاطفی و نه به شکل به رسمیت شناختن دولت مستقل!

یافتن راه حل، دشوار و پیچیده است

از دید سازمان ملل، اتحادیه اروپا و نظام بین الملل، پدیده‌ای به نام «جمهوری ترک قبرس شمالی» وجود ندارد. اما ترکیه از سال 1975 میلادی بدین سو، نزدیک به هفتاد هزار نفر از نظامیان و نیروهای پلیس خود را در جزیره مستقر کرده و در ادبیات سیاسی این کشور، قبرس تُرک به عنوان «فرزندِ وطن» نامیده می‌شود. 

با این حال، بسیاری از سیاستمداران ترک قبرس از جمله مصطفی آکینجی رییس جمهور سابق، با این اصطلاح مخالفند و خود را زیرمجموعه ترکیه نمی‌دانند. 

منصور آک گون از تحلیلگران مشهور ترکیه درباره وضعیت فعلی قبرس می‌نویسد: «قبرسِ تُرک، یک مشکل پیچیده و دشوار است. پیشینه تاریخی دارد. از روابط بین بخش‌های مختلف تا عدم به رسمیت شناختن، همگی مشکل است. راه حل فدرالی عملی نشد و دولت قبرس یونانی‌نشین با بهره‌گیری از قطعنامه 186 شورای امنیت سازمان ملل متحد مصوب سال 1964 و با بهره‌گیری از قدرت عضویت در اتحادیه اروپا و ضعف وجهه ترکیه، در برابر رسیدن به توافق با طرف ترک مقاومت می‌کند. دهه‌هاست که تلاش می‌کند شرایط خود را به طرف‌های مذاکره تحمیل کند. ذخایر هیدروکربنی هم غالباً در اختیار بخش یونانی است. در چنین شرایطی، بدون کمک ترکیه، بقای مردم ترک قبرس دشوار خواهد بود، چه برسد به ایجاد جمهوری ترک قبرس شمالی. از مبارزه آنها نیز حمایت شد و تحریم‌ها و محدودیت‌هایی برای قبرس نیز تحمل شد. همچنین کمک‌های نظامی، اقتصادی و سیاسی ارائه می‌داد. با این حال، برخلاف آنچه اکثر ما فکر می‌کنیم، ترکیه این کار را فقط برای قبرسی‌های ترک انجام نداد. بنابر این، واقع‌بینانه نیست که انتظار داشته باشیم قبرسی‌های ترک‌نشین احساس قدردانی بی‌پایانی از آنکارا داشته باشند، یا نسبت به دخالت در سبک زندگی و سیاست خود واکنشی نشان ندهند. جمهوری ترک قبرس شمالی استانی از ترکیه نیست». 

این نویسنده ترکیه در ادامه، به این موضوع اذعان کرده که بخش ترک نشین قبرس، سالهاست به پناهگاهی برای پول‌های کثیف و تجارت جنسی تبدیل شده است.

یکی از مهمترین نکات مرتبط با سرنوشت قبرس این است که برخلاف تصور معمول، همه ترک‌های قبرس خود را پیرو ترکیه و اردوغان نمی‌دانند و اتفاقاً اکثریت جامعه، زندگی با یونانی‌ها را به الحاق به ترکیه ترجیح می‌دهند. 

در نتیجه اکثریت جامعه ترک‌های قبرس، با سیاست‌های دولت اردوغان مخالفند. اما گروه اقلیت قدرت را در دست دارد و ارسین تاتار به عنوان یکی از قبرسی‌های گروه اقلیت، با حمایت اردوغان به عنوان رییس جمهور بخش ترک نشین شناخته می‌شود. 

دستِ ترکیه باز نیست

موقعیت ژئوپولیتیک جزیره قبرس در شرق دریای مدیترانه، از منظر منافع اتحادیه اروپا، ناتو، آمریکا و حتی رژیم صهیونیستی، اهمیت بالایی دارد و آنان حاضر نیستند این منطقه به ترکیه واگذار شود. 

جزیره قبرس، در محل تلاقی سه قاره در مدیترانه، دیگر فقط یک موجودیت جغرافیایی نیست. بلکه یک صفحه شطرنج ژئوپلیتیکی است که در آن کریدورهای انرژی با هم تلاقی می‌کنند، موازنه‌های امنیتی مورد بحث قرار می‌گیرند و مانورهای دیپلماتیک اجرا می‌شوند. 

به همین خاطر، کارشناسان استراتژی نظامی، با استعاره «ناو هواپیمابر غرق‌نشدنی» از جزیره یاد می‌کنند.

مهمت اوغتچو از دیپلمات‌های مشهور ترکیه می‌گوید: «وقتی جمهوری ترک قبرس شمالی (TRNC) در سال 1983 اعلام موجودیت کرد، هدف آن تأمین امنیت سیاسی برای مردمش بود. امروز، جمهوری ترک قبرس شمالی در یک بزنگاه حیاتی قرار دارد. در نتیجه با چنین گزینه‌هایی ربروست: 1. یا نهادهای خود را تقویت خواهد کرد و خود را به عنوان یک دولت مدرن و محترم تثبیت خواهد کرد. 2.یا در گرداب اقتصادهای غیرقانونی و مافیایی، شیوه‌های کنترل نشده و وابستگی خارجی گم شده و به حاشیه تاریخ رانده خواهد شد. این انتخاب نه تنها برای اقتصاد و آینده اجتماعی قبرسی‌های ترک اهمیت دارد، بلکه در عین حال، محکی برای آزمودن نفوذ، ادعا و چشم‌انداز ترکیه در مدیترانه شرقی است». 

در چند سال گذشته، قبرس جنوبی به طور مؤثر از عضویت خود در اتحادیه اروپا برای ایجاد مشارکت‌های استراتژیک قوی، به ویژه با ایالات متحده، فرانسه، یونان و رژیم صهیونیستی استفاده کرده است.

این کشور تسلط خود بر دیپلماسی انرژی را نشان داده، با کشورهای خلیج فارس توافق‌نامه‌های دفاعی امضا کرده و حضور دیپلماتیک خود را در آفریقا و آسیا گسترش داده و به بازیگری برجسته در معادله امنیت انرژی اروپا تبدیل شده است. 

در مقابل، جمهوری ترک قبرس شمالی هنوز فقط توسط ترکیه به رسمیت شناخته می‌شود و اوغوتچو درباره این بخش از ماجرا گفته است: «کشورهای ترک تصمیم به افتتاح سفارت در قبرس جنوبی گرفتند و این وضعیت، نه تنها تکان‌دهنده‌ترین سند انزوای دیپلماتیک ترکیه، بلکه نشان‌دهنده‌ از دست دادن نفوذ ما در منطقه است».

اوغوتچو در ادامه می‌گوید: «به رسمیت شناختن قبرس ترک، هنوز یک رویا و آرمان است، اما نباید هدف اصلی باشد. نمونه تایوان می‌تواند الهام‌بخش ما باشد: اگرچه روابط رسمی آن محدود است، اما به رهبری در تولید فناوری جهانی رسیده و به بخش کلیدی زنجیره‌های تأمین تبدیل شده است. جمهوری ترک قبرس شمالی نیز باید مسیر مشابهی را دنبال کند: تمرکز بر بخش‌های با ارزش افزوده بالا مانند فناوری پیشرفته، انرژی سبز، خدمات مالی، گردشگری، کشاورزی و صنعت، ایجاد مناطق آزاد تجاری، پایگاه‌های فناوری و انبارها، مناطق آزاد و مناسب برای سرمایه‌گذاران. این تحول بزرگ بدون انحلال ساختارهای پولشویی، شبکه‌های قمار، کازینوهای زنجیره‌ای و مؤسسات آموزشی جعلی به طور کامل امکان‌پذیر نخواهد بود. همه اینها باید تعطیل شوند. به جای آن، باید مؤسسات آموزشی در سطح جهانی، یک سیستم قضایی شفاف و زیرساخت‌های مدرن ساخته شوند. در نتیجه، مسئله قبرس دیگر یک پرونده عادی سیاست خارجی نیست؛ این آزمون سرنوشت‌سازی برای چشم‌انداز منطقه‌ای، نهادها و اراده استراتژیک ترکیه است».

به باور تحلیلگران ترکیه، چشم‌انداز منطقه موسوم به جمهوری ترک قبرس شمالی به خاطر چنین مشکلاتی در خطر است:
الف) هجوم کنترل‌نشده جمعیت خارجی.
ب) فعالیت دانشگاه‌های ضعیفی که با دریافت پول، مدرک تحصیلی اعطا می‌کنند.
ج) فعالیت گسترده مافیا، شبکه‌های پولشویی، گروه‌های جرایم سازمان‌یافته و افزایش فعالیت‌های باندهای تبهکار.
د) تغییر بافت اجتماعی و فرهنگی.
ه) فروخته شدن صدها هکتار از اراضی قبرس ترک به املاک و مستغلات اسراییلی.

کارشناسان بر این باورند که ممکن است تصمیمات دونالد ترامپ بار دیگر موازنه را در شرق مدیترانه به هم بزند و به دنبال تاسیس پایگاه نظامی در جزیره باشد.

انتهای پیام/