ثروت زیر بالشت؛ نقش مردم و بانک در سرمایه‌گذاری برای تولید
انحراف بانک‌ها از رسالت اصلی و حرکت به سوی بنگه‌داری، هم نقدینگی را از تولید دور کرد و هم باعث بی‌اعتمادی مردم به نظام بانکی شد؛ و در نهایت سرمایه‌هایی که می‌توانست نیروی محرکه اقتصاد باشد، از پستوی خانه و بالشت‌ها سر درآورد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، نام‌گذاری سال 1404 به‌عنوان "سال سرمایه‌گذاری برای تولید" از سوی رهبر معظم انقلاب، دریچه‌ای نو به سوی بازنگری در رفتار اقتصادی ما می‌گشاید. این نام‌گذاری، فارغ از هر نگرش سیاسی، تأکیدی است بر اهمیت خروج سرمایه‌های راکد از انباشت بی‌ثمر، و هدایت آن به سمت تولید و خلق ارزش و آبادانی.
سرمایه‌هایی که در پستوی خانه‌ها و درون بالشت‌ها راکد مانده‌اند، اگر به جریان تولید وارد شوند، می‌توانند نیروی محرکه اقتصاد شوند، زیرا تولید، ستون هر اقتصاد پویاست و در این صورت است که هم فرد را منتفع می‌کند و هم به شکوفایی اقتصاد کشور و بهره‌مندی همگانی منجر می‌شود.
اما این موضوع ریشه‌هایی عمیق تر دارد که در قرآن مجید و روایات نیز به آن تاکید شده است. انباشت سرمایه بدون بهره‌وری، به‌ویژه در قالب طلا، سکه-ارز یا دارایی‌های غیرمولد- مصداق "کنز" در آموزه‌های دینی است. قرآن کریم در سوره توبه به صراحت انباشت بی‌ثمر ثروت و عدم استفاده از آن در مسیرهای شایسته را نکوهیده و آن را نهی می‌کند: «....وَالَّذِینَ یَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا یُنْفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ* یَوْمَ یُحْمَىٰ عَلَیْهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ ۖ هَٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَكْنِزُونَ» (سوره مبارکه توبه: 34-35)
ترجمه: «و کسانی که طلا و نقره را ذخیره می‌کنند و آن را در مسیر-مورد رضایت_ الهی هزینه نمی‌کنند، به آن‌ها از عذابی دردناک خبر ده! روزی که آن [ثروت] در آتش جهنم گداخته شود و پیشانی‌ها، پهلوها و پشت‌هایشان با آن داغ گردد؛ این همان است که برای خود انباشتید، پس بچشید آنچه را ذخیره کردید.»
در این آیات، "کنز" به انباشت و انجماد سرمایه‌ای اشاره دارد که در تولید و جامعه نقشی ندارد و از چرخه اقتصاد بیرون مانده است. این هشدار، ما را متوجه مسئولیت اجتماعی سرمایه می‌کند: ثروت باید در مسیر سازندگی و تولید به کار گرفت نه آنکه در پستو پنهان شود.
مفهوم "کنز" در روایات نیز بازتابی روشن دارد و در نگاه اهل‌بیت اهل کنز مورد مواخذه و مذمت واقع شده‌اند.
امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «الْمَالُ إِذَا لَمْ یُنْفَقْ فَهُوَ كَنْزٌ» (غررالحکم، ص278) ترجمه: «مال اگر خرج نشود، گنج [کنز] است.»
همچنین، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «مَنْ جَمَعَ مَالًا وَلَمْ یُنْفِقْهُ فِی حَقِّهِ فَهُوَ مِنَ الْكَانِزِینَ» (بحارالانوار، ج70، ص304) ترجمه: «کسی که مالی را گرد آورد و آن را در راه حقش خرج نکند، از انباشت‌کنندگان [کنز] است.»
در روزگار ما، تبدیل پول به طلا یا ارز و نگه‌داری آن در گوشه‌ای، مصداقی از "کنز" است که نه‌تنها فرد را از سود با برکت (که اصل برکت نیز از دیگر مفاهیم قرآنی و قابل توضیح و بسط است) و مولد محروم می‌کند، بلکه اقتصاد را از جریان حیات‌بخش خود تهی می‌سازد. اما چگونه می‌توان این سرمایه‌ها را به زندگی بازگرداند؟
در ابتداء نمی‌توان از نقش بانک‌ها چشم‌پوشی کرد. در اصل، بانک‌ها قرار بود رگ‌های حیاتی اقتصاد باشند؛ نهادی که سرمایه‌های راکد را از دست مردم جمع‌آوری کند و با هدایت آن‌ها به سمت تولید و پروژه‌های مولد، هم سود سرمایه‌گذار را تضمین کند و هم چرخ اقتصاد را بچرخاند. اما در سال‌های اخیر، شاهد چرخشی در عملکرد بانک‌ها بوده‌ایمو به جای ایفای نقش واسطه‌گری مالی و حمایت از تولید، بسیاری از بانک‌ها به بنگاه‌داری روی آورده‌اند؛ سرمایه‌ها را در املاک، مستغلات، بعضا در سکه و ارز و یا پروژه‌های غیرمولد حبس کرده‌اند و از رسالت اصلی خود دور شده‌اند.
این انحراف، نه‌تنها جریان نقدینگی را از تولید دور کرده، بلکه اعتماد مردم به نظام بانکی را هم تضعیف کرده است. در چنین شرایطی باید چه کرد؟ برای پاسخ به این پرسش، اگر به جهان مدرن بنگریم تا ببینیم اقتصاددانان چه راه‌هایی برای گریز از دام انباشت سرمایه یا "کنز" و تبدیل آن به جریانی مولد پیش گرفته‌اند، به نمونه‌های متعددی برمی‌خوریم.
در این‌جا اما، به یک راه‌حل نسبتاً کم‌ریسک، مطمئن و آزموده اشاره می‌کنیم:
"تأمین مالی جمعی" یا "Crowdfunding". تأمین‌مالی‌جمعی چیست؟ روشی نوین برای جذب سرمایه است که در آن سرمایه‌های کوچک و خرد از تعداد زیادی از افراد جمع‌آوری شده و به پروژه‌های مولد، کسب‌و‌کارها، استارتاپ‌ها و .... اختصاص می‌یابد. روشی که در جهان نمونه‌های درخشانی دارد و در ایران نیز گام‌هایی رو به جلو برداشته است. برای فهم بهتر این ظرفیت، نگاهی به تجربه‌های موفق جهانی، ما را به عمق این فرصت رهنمون می‌کند.
- کیک‌استارتر (Kickstarter)، از سال 2009 تا سال 2021 بیش از 5.6 میلیارد دلار را برای بیش از 200هزار پروژه از مردم جمع‌آوری کرده است. -پروژه ساعت هوشمند "پبل" (Pebble) در سال 2012 با هدف اولیه 100هزار دلار، بیش از 10 میلیون دلار از 68 هزار نفر جذب کرد و به یکی از پیشگامان بازار گجت‌های هوشمند بدل شد. (به طور متوسط از هر نفر 147 دلار)
- ایندی‌گوگو (Indiegogo)، از سال 2008 تا امروز، بیش از 1 میلیارد دلار از سرمایه‌های خرد را برای اجرای پروژه‌های متنوع جذب کرده است.
-گوفاندمی (GoFundMe)، با تمرکز بر اهداف اجتماعی، تاکنون بیش از 17 میلیارد دلار سرمایه از عموم مردم جذب کرده است.
-پروژه "Flow Hive"، کندوی عسل‌خوری نوآورانه، در سال 2015 با جذب 13 میلیون دلار از 37 هزار نفر، تحولی در صنعت زنبورداری ایجاد کرد (به طور متوسط از هر نفر 350 دلار).
این نمونه‌ها گواه آن‌اند که تامین مالی جمعی، فارغ از جغرافیا، ابزاری قدرتمند برای تبدیل سرمایه‌های خرد و پراکنده به نیروی محرکه تولید و نوآوری است. در ایران نیز این رویکرد در حال گسترش است و تاکنون چندین سکو تحت نظارت فرابورس، گام‌هایی موثر برداشته‌اند که سود پیش‌بینی‌شده این سکوها گاه به 50 درصد می‌رسد و با ضمانت‌نامه‌های معتبر، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کرده است.
اما چه چیزی این سکوها را به گزینه‌ای جذاب بدل می‌کند؟ این سکوها، چندین مزیت کلیدی دارند:
** ضمانت اصل سرمایه با ابزارهایی مانند چک، وثیقه و نظارت فرابورس، که شفافیت و امنیت را افزایش و ریسک را کاهش می‌دهد.
** سود 30 تا 50 درصد در هر پروژه که گاه زمان اجرای یک پروژه شش ماه است، که این میزان سود از سپرده‌های بانکی و سبدهای بورسی بسیار بالاتر است.
** امکان سرمایه‌گذاری حداقلی (500 هزار تومان)، که امکان مشارکت را برای همه فراهم می‌کند.
** معافیت مالیاتی که بازده سرمایه‌گذاری را بهبود می‌بخشد.
سال "سرمایه‌گذاری در تولید"، فرصتی است برای تغییر نگاه ما به سرمایه‌هایمان و تبدیل "کنز" به جریانی مولد. تجربه‌های جهانی مانند کیک‌استارتر و ایندی‌گوگو نشان داده‌اند که سرمایه‌های خرد می‌توانند به خلق شاهکارهای نوآورانه منجر شوند و سکوهای نوپای ایرانی نیز ثابت کرده‌اند این مدل در ایران هم جواب می‌دهد.
با بیش از سه هزار میلیارد تومان نقدینگی هدایت‌شده تاکنون، این سکوها راهی عملی برای رهایی از "کنز" و حرکت به سوی اقتصادی پویا ارائه می‌دهند.
انتهای پیام/
