وقتی انفجار بندرعباس، خاطره تلخ نیشابور را زنده کرد / نگاهی به پشت پرده محموله‌های بزرگترین فاجعه ریلی ایران

به گزارش سرویس حوادث ساعدنیوز به نقل از تابناک، شدت فاجعه انفجار قطار نیشابور باعث که مرگ بیش از 300 نفر و زخمی شدن 450 نفر شد، به حدی بود که در محل حادثه گودالی عمیق ایجاد شد و آتش بسیاری از افراد را سوزاند. چندین روستا بین 30 تا 100 درصد تخریب شدند و دو روستای کریم‌آباد و هاشم‌آباد دهنو در نیشابور دچار 90 تا 100 درصد خسارت شدند.

شرح واقعه انفجار قطار نیشابور

شکل‌گیری حادثه انفجار قطار نیشابور زمانی آغاز شد که در اوایل روز چهارشنبه و دقایقی پس از ساعت 4 بامداد واگن‌های متوقف‌شده و بدون لوکوموتیو از ایستگاه ابومسلم - سه ایستگاه قبل از ایستگاه نیشابور- به‌طور ناخواسته فرار کرده و به روی ریل به سمت مشهد به حرکت درآمدند و پس از مسافتی با قطار باربری دیگری که حامل گوگرد بود در ایستگاه خیام - یک ایستگاه قبل از نیشابور- در محل روستای دهنو هاشم‌آباد برخورد کردند.

نیروهای آتش‌نشانی که از مراکز مختلف به آنجا آمده بودند در کنار سایر عوامل امدادی بدون تشخیص منشأ اصلی و نوع مواد در حال احتراق، به روش‌های معمولی و استفاده از آب شروع به اطفای حریق کردند.

به گفته مسئولین مربوطه عملیات اطفا به‌خوبی پیش می‌رود، در ساعت 9 صبح از سوی مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و فرمانده عملیات اعلام می‌شود که حریق مهارشده است. از واگن‌ها بخار به هوا می‌رفت و به نظر می‌رسید این بخار مربوط به آب ریخته شده روی آتش است. پس از خاموش شدن آتش عوامل حاضر درصحنه عملیات را پایان‌یافته تلقی کردند و تدابیر امنیتی ایجادشده در محل برداشته شد.

مردم محلی و مسئولان برای تماشا و تشکر از خدمات افراد مشارکت‌کننده در عملیات به محل واگن‌ها نزدیک شدند و در ساعت 37/9 صبح مواد داخل واگن‌ها منفجر شدند و بدین ترتیب یک حادثه کوچک یعنی فرار واگن‌ها و آتش گرفتن آن‌ها، به دلیل عدم شناخت نوع مواد در حال حمل، رعایت نکردن اصول ایمنی و استانداردهای لازم در حمل این‌گونه مواد و اطفای غیرتخصصی آتش‌نشانان، به یک بحران بزرگ تبدیل شد.

انفجاری بسیار مهیب منطقه را ویران کرد، صدای انفجار در شهرهای مختلف شنیده شد، در مشهد یعنی 90 کیلومتری محل حادثه زلزله 5/3 ریشتری ثبت شد، منطقه را بحران فراگرفت، قطعات واگن‌ها ازجمله چرخ‌های بسیار سنگین تا فاصله دویست متری محل حادثه پرتاب‌شده بودند. ساختمان ایستگاه راه‌آهن و تعدادی از منازل روستای نزدیک محل آسیب دیدند و تا شعاع بیست کیلومتری محل سانحه موج انفجار صدماتی به دیوارهای منازل روستاییان وارد کرد. حدود 450 نفر زخمی شدند و بیش از سیصد نفر از افرادی که نزدیک محل سانحه ازجمله آتش‌نشانان، مسئولان و مردم بودند به طرز فجیعی کشته شدند به‌نحوی‌که شناسایی برخی از آن‌ها امکان‌پذیر نبود.

گروه‌های امداد و نجات که هنوز مشغول خدمات به آسیب‌دیدگان زلزله بم بودند به نیشابور اعزام شدند.

فرار واگن‌های قطار نیشابور

51 واگن باری که حدود 36 ساعت در ایستگاه ابومسلم 40 کیلومتری محل حادثه متوقف بوده‌اند، یک‌باره به حرکت درمی‌آیند، و تا دو ایستگاه بعد بدون هیچ مانعی حرکت می‌کنند و درنهایت با برخورد به یک لوکوموتیو از خط خارج و با توجه به مواد آتش‌زا شعله‌ور می‌شوند، این در حالی است که واگن‌ها در مسیر کور قرار داده‌شده بودند.

طبق مصاحبه مدیرعامل وقت راه‌آهن تعداد واگن‌ها هرچقدر باشد دو کفش‌خط یکی در واگن ابتدایی و دیگری در واگن انتهایی کافی است که از حرکت واگن‌ها جلوگیری کند و در رابطه با بستن ترمزهای دستی اگر ترمز چهارتا پنج واگن بسته بود کفایت می‌کرد.

ابتدا همه فکر می‌کردند حادثه عمدی و ناشی از خرابکاری است اما در بررسی به‌عمل‌آمده از سوی کمیسیون فنی بررسی سوانح راه‌آهن این احتمال رد شد و درنهایت علت فرار واگن‌ها این‌چنین اعلام شد:

• نبستن ترمزدستی به‌طور صحیح و عدم دقت کافی در این زمینه

• سهل‌انگاری در خصوص سوار کردن کفش‌خط و عدم نظارت دقیق از سوی رئیس قطار

• شیب تند و غیراستاندارد راه‌آهن

به‌گونه‌ای که اگر ترمز دستی‌ها درست بسته می‌شدند و کفش خط‌ها درست کار گذاشته می‌شدند با نیروی حداقل دو لوکوموتیو واگن‌ها بیش از 2 متر جابجا نمی‌شدند.

محموله واگن‌ها و آتش سوزی در قطار نیشابور

در این واگن‌ها 4 ماده اصلی پنبه، گوگرد، نفتا (سوخت هواپیما) و کود نیترات آمونیوم حمل می‌شده‌اند که ترتیب آرایش واگن‌ها به‌صورت ذیل بوده است:

4 واگن اول خالی، پنج واگن بعدی بنزین ، 10 واگن پنبه - یک واگن بنزین – 9 واگن گوگرد- 7 واگن کود نیترات آمونیوم – 2 واگن خالی – 8 واگن گوگرد – 5 واگن انتهایی خالی، که جمعاً 51 واگن بوده است و از این 51 واگن همان‌طور که در آرایش این واگن‌ها ذکر شد جمعاً 11 واگن خالی – 6 واگن بنزین -10 واگن پنبه – 17 واگن گوگرد و 7 واگن کود نیترات آمونیوم بوده است.

این واگن‌ها پس از فرار پس از طی 40 کیلومتر در عرض 13 دقیقه با یک لوکوموتیو متوقف در ایستگاه راه‌آهن خیام برخورد و آرایش واگن‌ها به‌هم‌خورده و درهم‌تنیده می‌شود که واگن‌ها دچار آتش‌سوزی می‌گردند و پس از 5 ساعت موجب انفجاری سهمگین می‌شوند. ازلحاظ مقررات ایمنی کالاهای ذکرشده به‌هیچ‌عنوان نباید در کنار هم انبار یا حمل‌ونقل گردند، زیرا می‌توانند به آتش‌سوزی و انفجار کمک کنند.

تسنیم نوشت: بیژن دفتری یکی از فرماندهان امدادی ایران اعلام کرد که صاحبان محموله از افشای نوع محموله هم در بارنامه و هم پس‌ازآن خودداری کرده‌اند. او از قول یکی از معاونت‌های وقت وزارت راه و ترابری گفت که مواد حمل شده بر اساس آنچه که اعلام‌شده بود، اصلاً جزو مواد خطرناک نبوده‌اند اما درواقع «صاحبان محموله چون می‌دانستند هزینه حمل این‌گونه محموله‌ها که مواد خطرناک تلقی می‌شوند گران‌تر است، از افشای نوع محموله خودداری کرده‌اند

حکم متهمان انفجار قطار نیشابور

حکم متهمان فاجعه انفجار قطار در نیشابور پس از گذشت چهار سال صادر و ده تن از متهمان پرونده به حبس محکوم شدند. طبق رأی صادره از سوی رئیس شعبه 102 دادگاه عمومی مشهد از مجموع 12 متهم پرونده، 10 نفر از کارمندان وقت شامل رئیس اداره بهره‌برداری، معاون ایستگاه ابومسلم، رئیس قطار باری، مسئول ایستگاه ابومسلم، ترمزبان، چهار سوزنبان و مدیرعامل شرکت به مجازات حبس محکوم و دو نفر دیگر که در آن زمان مسئول و متصدی کنترل راه‌آهن خراسان بودند، تبرئه شدند.